پاسخ رسوب‌نمود و حلقه‌هاي سنجه رسوب به نوع و توزيع مكاني كاربري‌ اراضي

Response of Sedimentgraphs and Sediment Rating Loops to Land ‎Use Type and Spatial Pattern

رسوب‌نمودهاي معلق و حلقه‌هاي سنجه ابزارهاي مهمي در تحليل رفتار رسوبي حوزه‌هاي آبخيز و طبعاً موفقيت اقدامات آبخيزداري در مديريت رسوب محسوب مي‌شوند. با اين وجود، تهيه و تحليل رسوب‌نمودها و حلقه‌هاي سنجه در مقياس حوزه‌هاي آبخيز و بررسي عوامل موثر بر آن در ايران كمتر مورد توجه قرار گرفته است. بر اين اساس، پژوهش حاضر با هدف تحليل رفتار آب­‌نمود و رسوب‌نمود مشاهداتي و شبيه‌سازي شده براي 13 رگبار طي پاييز 1390 تا پاييز 1391 در حوزه آبخيز رودخانه گلاز اشنويه در استان آذربايجان غربي با مساحت 103 كيلومترمربع انجام پذيرفت. براي اين منظور، رسوب‌نمودهاي رگبارهاي مشاهداتي با استفاده از مفهوم رسوب‌نمود واحد لحظه‌اي استنتاج و تاثير نوع و توزيع مكاني كاربري‌هاي مرتع، كشاورزي و جنگل روي آن‌ها بررسي شد. همچنين، الگوي رفتاري آب‌نمودها و رسوب‌نمودهاي مشاهداتي و حلقه‌‌هاي سنجه رسوب به ازاي هر يك از كاربري‌ها رسم و تحليل شد. بر اساس نتايج به‌دست آمده از داده‌هاي مشاهداتي، اغلب رسوب‌نمودها داراي اوج زودهنگام و طبعاً حلقه‌هاي سنجه ساعت‌گرد بوده و نيز افزايش غلظت رسوب در شاخه پايين‌رونده رسوب‌نمود در اثر مشاركت توليد رسوب از كاربري‌هاي كشاورزي دامنه‌هاي بالادست آبخيز اتفاق افتاده است. صحت نتايج شبيه‌سازي در برآورد رسوب‌نمود در مرحله اعتبارسنجي، بر اساس معيار ضريب كارايي برابر 71 درصد نيز مورد تاييد قرار گرفت. تحليل اثر نوع و توزيع مكاني انواع كاربري نيز دلالت بر تاثير معني‌دار آن‌ها بر شكل رسوب‌نمودها و نيز حلقه‌هاي سنجه داشته است.

Assessment of suspended sedimentgraph (SG) and rating loops are important tools for ‎analyzing the behavior of watersheds and successful implementation of watershed ‎management measures in reducing sediment. However, the development and analysis of ‎SGs and rating loops and influencing factors need more attention in watershed-scale. ‎Therefore, the present study aimed to conduct the analysis of 13 observed and simulated ‎sedimentgraphs (SGs) during October 2011 and November 2012, in Galaz-Chai ‎Watershed with an area of 103km2 located in West-Azarbaijan Province, Iran. Towards ‎this attempt, the SG of observed events was derived using instantaneous unit sediment ‎graph (IUSG) concept, and the effects of different land uses were investigated. Also, the ‎variation and patterns of the simulated sedimentgraphs (SGs) and rating loops were ‎plotted and interpreted with the respective land use types. Based on the results, an early ‎peak occurred in SGs with respect to the observed hydrograph peak rates and ‎consequently had clock-wise pattern. Increase in falling limb of hydrograph could be ‎attributed to the participation of sediment production from agricultural land in watershed ‎upstream. The model predicted SGs with good accuracy according to the Nash-Sutcliffe ‎criterion (70%). Analysis of results indicated that the type and distribution pattern of ‎different land uses had significant effect on the shape of SGs and sediment rating loops.‎