تاثير بادهاي فرساينده بر مورفولوژي تپه‌هاي ماسه‌اي دشت سمنان

Impact of erosive winds on morphology of sand dunes in Semnan ‎Plain

حمل ماسه به‌­وسيله بادهاي فرساينده، يكي از مهم‌ترين فرايندهاي باد در مناطق خشك و نيمه­‌خشك است. در اين مطالعه به­‌منظور تعيين رژيم باد، شاخص‌هاي مختلف اين پديده طبيعي اعم از شاخص يكساني جهت باد (UD)، شاخص پتانسيل حمل ماسه (DP)، شاخص برآيند جهت بادهاي فرساينده (RDD)، شاخص برآيند پتانسيل حمل (RDP) با شاخص مورفولوژي تپه‌هاي ماسه‌اي، در دشت سمنان مورد بررسي و مقايسه قرار گرفته است. از داده‌هاي بادسنجي ايستگاه‌هاي همديد گرمسار، سمنان، دامغان و بيارجمند و نرم­‌افزار Sand Rose Graph.2 به­‌منظور تحليل داده‌هاي باد و محاسبه مقادير پتانسيل حمل ماسه و رسم گل‌ماسه استفاده شده است. نتايج نشان داد كه پتانسيل حمل ماسه بادي در تمامي ايستگاه‌هاي مورد بررسي بر اساس سرعت آستانه شش متر برثانيه نسبتاً زياد و بيش از 3000 واحد برداري (VU) در طول سال مي‌باشد كه بيان‌گر زياد بودن پتانسيل بادها در ايجاد فرسايش بادي و حمل ماسه در منطقه است. شاخص UD سالانه باد در ايستگاه دامغان بيشتر از 0.9 و در ساير ايستگاه‌ها بين 0.8-0.3 متغير مي‌باشد. شاخص RDD نيز بيان‌گر تغييرات جهت باد از 130 الي 180 درجه است. دو شاخص مذكور نشان­‌دهنده شكل‌گيري تپه‌هاي ماسه‌اي بارخاني، برخانوييد و يا تپه‌هاي طولي سيلك‌مانند در دشت سمنان-گرمسار است كه در امتداد بادهاي شمال-شمال‌غرب به‌­سمت جنوب-جنوب‌شرق شكل مي‌گيرند. اين وضعيت با توجه به موقعيت ارتفاعات البرز در شمال منطقه و موقعيت جنوبي دشت‌هاي گرمسار، دامغان و سمنان نشانگر شرايط مناسب براي ايجاد بادهاي كوه-دشت بوده و با دالان­‌هاي توپوگرافي موجود انطباق مناسبي را نشان مي­‌دهد. شاخص حركت تپه‌هاي ماسه‌اي بيان‌گر متحرك بودن آن‌ها مي‌باشد و پوشش فعلي نتيجه عمليات بيابان‌زدايي است.

Sand transport by erodible winds is one of the most important wind processes in arid and ‎semi-arid regions. In this study, in order to determine the wind regime, different indices of ‎same wind aspect index (UD), sand transport potential index (DP), erodible winds ‎direction resultant index (RDD), transport potential resultant index (RDP) were studied ‎and compared with sand dunes morphology index in Semnan Plain. Garmsar, Semnan, ‎Damghan and Biarjomand synoptic stations anemometer data and sand rose graph ‎software were used to analyze wind data, sand transportation potential and sand rose ‎drawing. Results showed that wind sand transportation potential is relatively high at all ‎studied stations and more than 3000 vector unit (VU) throughout the year, according to ‎six m/s threshold velocity which presents highly potential of wind erosion and sand ‎transportation in the region. Annual (UD index is more than 0.9 in Damghan station and ‎varies between 0.3 to 0.8 in other stations. RDD index is also reflecting wind direction ‎changes from 130 to 180 degree. These two indices are representing barchan sand dunes, ‎barchanoid and or silk shape longitudinal dunes in Semnan_Garmsar plain that are formed ‎along north-northwest to south-southeast winds. This condition show the close adaptation ‎with Alborz mountains cold and high pressure condition at the north part of the region ‎and southern situation of Gramsar, Damghan and Semnan plain and also with topography ‎pathway of the region. Sand dunes moving index shows that they are moving and their ‎current vegetal coverage is the result of de-desertification activities.‎