عوامل موثر بر مكان‌يابي كاربري‌هاي اراضي در طرح‌هاي هادي روستايي

Factors influencing the location of landuses in the Rural Projects

مكان‌يابي كاربري‌ها يكي از مراحل پاياني برنامه‌ريزي كاربري زمين است. از اين رو، استقرار مطلوب كاربري‌ها، كه خود متاثر از عوامل متنوع و متعدد مي‌باشد، عامل اصلي در پايين نگه‌داشتن هزينه‌ها و بالا بردن قابليت دسترسي است. هدف از اين تحقيق بررسي عوامل موثر بر مكان‌يابي كاربري‌هاي پيشنهادي طرح هادي سكونتگاه‌هاي روستايي در ايران است. وجود معيارها و ضوابط گوناگون در انتخاب مكان مناسب براي كاربري‌هاي روستايي، استفاده از روش‌هاي تصميم گيري چند معياري را ضروري مي‌كند. يكي از پركاربردترين و رايج‌ترين اين روش‌ها فرايند تحليل سلسله‌مراتبي است. به اين منظور، براي مكان‌يابي بهينه كاربري‌هاي پيشنهادي طرح هادي روستايي، شاخص‌ها و معرف‌هايي را شناسايي و براي تعيين امتياز هر كدام، ماتريس‌هاي مقايسه دو به دويي شاخص‌ها در بين 30 نفر كارشناس از سه گروه اساتيد دانشگاه، كارشناسان بنياد مسكن انقلاب اسلامي و مهندسان مشاور تهيه طرح هادي روستايي توزيع و تكميل شد. در ادامه ارتباط بين اهداف، معيارها، زير معيارها و معرف‌ها يك ساختار سلسله‌مراتبي تهيه شد. سپس ضريب اهميت معيارها و زير معيارها، وزن معرف‌ها و امتياز نهايي شاخص‌ها و معرف‌ها محاسبه و سازگاري منطقي قضاوت‌ها بررسي شد. مراحل يادشده، با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice، صورت گرفته است. نتايج به دست آمده نشان داد كه از بين سه شاخص عوامل كمي، كيفي و نيازهاي جامعه، به عنوان شاخص‌هاي اصلي در مكان‌يابي كاربري‌هاي پيشنهادي طرح هادي روستايي، شاخص نيازهاي جامعه روستايي با وزن 413/0 بيش‌ترين تاثير را دارد. كه خود داراي چندين زير معيار است و در اين ميان شاخص‌هاي آسايش و عدالت در توزيع كاربري‌ها با وزن‌هاي، 166/0 و 122/0 بالاترين وزن‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.

Locational analysis of landuse is being considered as relatively final step regarding landuse Planning. It is being argued that the locational analysis is being influenced by many varied factors. However, optimum location is associated with great accessibility. This study tries to identify major factors responsible for proposed rural settlements guiding plan in Iran. Different involved criteria and measures with regard to optimum locational analysis of rural landuses demand application of multi decision making approach. This study applied AHP. As such, different indices regarding the optimum location of rural landuses proposed by rural guiding plan were identified. This is followed by construction of comparative binomial matrix in order to weigh these variables. These in turn were distributed among 30 experts extracted from university faculty members, high specialized official Islamic housing institution, and consulting engineers involved in preparation of guiding rural plan. Relationship between objectives, criteria, sub-criteria and indicators led to formation of hierarchical structure. It is followed by determination of magnitude, weight and scoring of criteria, sub-criteria and indicators which were done through expert choice. This study suggests that out of three important factors that are quantitative, qualitative and society’s needs, proposed by rural guiding plan, rural community’s need with weighing score of 0.413 is the most influential one. This criterion in turn possesses couple sub-criteria. This study suggests that comfort and justice with weighing score of 0.166 and 0.122 respectively represent the most prominent ones in this regard.