ارزيابي مقاومت به خشكي عمل‌كرد علوفه ژنوتيپ‌هاي گونه Elymus hispidus

Drought resistance evaluation of forage yield in Elymus hispidus genotypes

بخش اعظمي از مراتع ايران در مناطق خشك و نيمه‌خشك قرار دارند، بنابراين مقاومت به خشكي در گياهان اين مناطق داراي اهميت زيادي مي‌باشد. در اين پژوهش تنوع عمل‌كرد 11 ژنوتيپ علوفه از گونه Elymus hispidus در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو محيط آبي (بدون تنش) و ديم (تنش)، طي سال‌هاي 1383 تا 1385 در ايستگاه تحقيقاتي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان كرمانشاه، واقع در شهرستان اسلام‌آباد غرب مورد ارزيابي قرار گرفت. تنوع معني‌داري (0.01 > p) در بين دو محيط تنش و بدون تنش و هم‌چنين، در بين ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي براي عمل‌كرد علوفه خشك مشاهده شد. با استفاده از عمل‌كرد علوفه خشك اندازه‌گيري شده دو محيط آبي و ديم، شاخص‌هاي مقاومت به خشكي براي ژنوتيپ‌ها محاسبه شد. با توجه به تجزيه واريانس در بين ژنوتيپ‌ها براي شاخص‌هاي تحمل به تنش، بهره‌وري متوسط و عمل‌كرد محيط بدون تنش در سطح يك درصد و براي شاخص‌هاي ميانگين هارمونيك و ميانگين هندسي بهره‌وري در سطح پنج درصد تنوع معني‌دار مشاهده شد. براي شاخص‌هاي حساسيت به تنش، تحمل به خشكي و عمل‌كرد محيط تنش در بين ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي تنوع معني‌دار مشاهده نشد. شاخص‌هاي بهره‌وري متوسط، ميانگين هندسي بهره‌وري، ميانگين هارمونيك و تحمل به تنش هم‌بستگي مثبت و معني‌دار با عمل‌كرد دو محيط تنش و بدون تنش نشان دادند، بنابراين انتخاب براي مقاومت به خشكي براساس اين شاخص‌ها انجام شد. در مجموع، نتايج حاصل از مقايسه ميانگين عمل‌كرد علوفه خشك محيط تنش و بدون تنش و مطالعه شاخص‌هاي مقاومت به خشكي با روش دانكن در سطح پنج درصد نشان داد كه ژنوتيپ‌‌هاي 5-890 و 6-890، بيش‌ترين مقاومت به خشكي را داشتند و به‌عنوان مواد ژنتيكي مناسب به‌منظور احياي مراتع يا جهت برنامه‌هاي اصلاحي براي شرايط ديم استان كرمانشاه معرفي شدند. نتايج تجزيه خوشه‎اي و تجزيه به مولفه‌هاي اصلي نيز، نتايج به‌دست آمده را تاييد نمود.

Most of Iranian rangelands are located in arid and semi arid areas, therefore, drought resistance is an important issue in this regionsʹ plants. Drought resistance variation of forage yield for 11 genotypes of Elymus hispidus was examined in complete block design with three replications under normal and dryland farming system, in Islam Abad Gharb, Kermanshah, Iran, during 2004-2006. Significant variation (p < 0.01) for forage yield were observed between with and without tension environments and between genotypes. Drought resistance indices of genotypes were measured for dry matter forage yield (Yp) of irrigated and dryland (Ys) conditions, like sensitivity to stress index, Tolerance (Tol), Mean Productivity (MP), Drought Tolerant Index (DTI), Harmonic Mean (HM) and Geometrical Mean of Productivity (GMP). Variance analysis of drought resistance indices showed that genotypes had significant variation at 1% level for DTI, MP and Yp and at 5% level for HM and GMP. Significant variation for SSI, Tol and Ys were not observed among genotypes. The indices of MP, GMP, HM and DTI showed the significant positive correlation with Ys and Yp, therefore selection for drought resistance were performed based on this indices. Also, the results of mean product comparision of Ys, Yp and drought resistance indices by Duncan method at 5% level showed that genotypes 890-5 and 890-6 has higher drought resistance value and can be introduced as a suitable genetic material for rangeland reclamation or breeding programs for drylands in Kermanshah province. This results were confirmed by claster and principle component analysis.