تعيين‎ ‎شاخص مناسب‎ ‎فرسايندگي‎ ‎باران‎ ‎در‎ ‎اقليم‎ ‎خشك‎ ‎سرد مركزي‎ ‎ايران، ‏مطالعه موردي: ايستگاه تحقيقات مرتع نير-يزد

Suitability of different rainfall erosivity indices in cold, dry climate of ‎central Iran, a case study in Nir rangeland research station–Yazd ‎Province

فرسايندگي باران يكي از مهم­‌ترين عوامل در فرسايش خاك مي­‌باشد. اين عامل معمولا در قالب شاخص­‌هاي فرسايندگي كه مبتني بر خصوصيات بارندگي است، بيان مي­‌شود. در اين پژوهش پس از احداث 12 كرت رواناب و رسوب در ايستگاه تحقيقات مرتع نير در استان يزد، مقادير رواناب و رسوب هر يك از كرت­‌ها در 12 واقعه بارش كه منجر به ايجاد رواناب و تلفات خاك شده بودند، پايش و اندازه‌­گيري شدند. اطلاعات شدت و مقدار رگبارها نيز با استفاده از باران­‌نگار ديجيتالي واقع در محل ايستگاه، ثبت و مورد استفاده واقع شدند. سپس، با توجه به مرور منابع گسترده در سطح جهان، نهايتاً 61 شاخص فرسايندگي باران شناسايي شدند. پس از استخراج عوامل مورد نياز، مقادير هر يك از شاخص‌­هاي فرسايندگي باران براي هر يك از رگبارها تعيين شدند. در ادامه جهت تعيين بهترين شاخص فرسايندگي باران، همبستگي بين هر يك از شاخص‌­ها و مقادير تلفات خاك تعيين شد. نتيجه حاكي از آن بود كه در منطقه مورد مطالعه شاخص­‌هاي فرسايندگي باران به‌­ترتيب RI60 ،RPI302 ،RPI602 ،PI302 ،PI602 با ضرايب همبستگي 0.730، 0.713، 0.703، 0.694 و 0.664، بالاترين مقدار همبستگي را با مقادير تلفات خاك داشتند. به­‌طور كلي، در اين شرايط اقليمي، غلبه شاخص‌­هاي مبتني بر شدت بارش كه به‌­صورت حاصل­­‌ضرب مقدار كل بارش در مربع بيشينه شدت­‌هاي 60 و 30 دقيقه­‌اي بارش، نسبت به ساير شاخص­‌هاي مورد مطالعه مشاهده مي­‌شود.

Rainfall erosivity is one of the most important factors in determining soil erosion. This factor is ‎usually expressed as erosion indices that are based on rainfall characteristics. ‎ In this study, after construction of 12 runoff-sediment plots in Nir Research Station in Yazd ‎province, the amount of runoff and sediment from each plot were monitored and measured for ‎‎12 rainfall events. Then, based on a world wide literature review, 61 rainfall erosivity indices ‎were identified. The rainfall erosivity indices were determined for each of the storms with ‎extracting the required parameters. In order to determining suitable rainfall erosivity indices, the ‎correlation between the rainfall erosivity indices and soil loss values were determined. The ‎results showed that PI602, PI302, RPI602, RPI302, RI60 with 0.730, 0.713, 0.703, 0.694 and 0.664 ‎percent had highest correlation with soil loss amount. Generally, in the climatic condition of ‎study area, the indices based on rainfall intensity with total amount of rainfall multiply in the ‎square of 60 and 30 minutes rainfall are better than other indices.‎