تاثير طرح‌هاي آبخوانداري بر تغييرات سفره آب زيرزميني دشت گربايگان

Effect of aquifer management on groundwater changes in Gareh Bygone ‎Plain

در كشورهاي توسعه نيافته و كمتر توسعه يافته مناطق خشك، براي تامين آب مورد نياز، ساده‌ترين راه يعني برداشت از سفره­‌هاي آب زيرزميني انتخاب مي‌شود. پي‌آمد منفي اين نوع برداشت در بخش كميت منابع آب، روشن و ملموس است. پخش سيلاب يكي از راه‌كارهاي مديريت منابع آب در مناطق خشك و نيمه‌خشك است كه مي‌تواند تاثيرات مثبتي بر منابع آب زيرزميني داشته باشد. اين پژوهش، سعي بر نشان دادن تاثير پخش سيلاب بر كميت آب‌هاي زيرزميني منطقه گربايگان فسا دارد. با بررسي داده‌هاي ماهانه سطح آب چهار چاه پيزومتري از سال 1371 تا سال 1392، تغييرات سالانه چاه‌ها تعيين شد. روند عمومي سطح آب زيرزميني دشت، به‌رغم عملكرد پخش سيلاب، حالت نزولي را نشان مي‌دهد. بنابراين، براي اين‌كه نقش پخش سيلاب در تغذيه آبخوان نشان داده شود، تغييرات سطح آب زيرزميني در سال‌هاي با افزايش سيلاب و همچنين، سال‌هاي با كاهش سيلاب بررسي شد. نتايج نشان مي‌دهد كه كمترين افت مربوط به پيزومترهاي يك و سه مي‌باشد. پيزومتر يك به­‌علت تاثير گسل و پيزومتر سه به­‌علت تاثير پخش سيلاب، كمترين افت را نشان مي‌دهند. نتايج حاصل از تحليل آماري مولفه‌هاي اصلي بر روي داده‌هاي سطح آب چهار پيزومتر به‌­صورت ماهانه نشان مي‌دهد كه مولفه اول با بيان بيش از 83 درصد از پراش داده‌­ها، مهم‌ترين و موثرترين شاخص افت سطح آب در منطقه مي‌باشد. مرتب­‌سازي بارهاي مولفه‌هاي اصلي بر اساس مولفه اول، نشان‌دهنده ميزان افت زياد در پيزومترهاي دو و چهار مي‌باشد كه با نتايج حاصل از بررسي نقشه هم افت دشت مطابقت دارد. پيزومتر دو به‌­علت اثر تبخير و تعرق درختان جنگلي و پيزومتر چهار به­‌علت استحصال بيش از حد آب كشاورزي در آن محدوده، بيشترين افت را نشان مي‌دهند.

In undeveloped and less developed countries of arid zones, the easiest way for water supply is ‎withdrawal of groundwater. The negative perception of this method of water discharge is clear. ‎Spreading floodwater is one of the water resources management strategies in arid and semi-arid ‎zones that has positive impacts on groundwater resources. The aim of this research was to ‎demonstrate the impact of floodwater spreading on quantity of groundwater in Gareh Bygone ‎Plain, Fasa, Fars province, Iran. Annual changes of water level was determined by reviewing ‎water level of monthly data (1992-2013) of four piezometric wells. Despite to the spreading ‎floodwater, the general trend of groundwater level was declining. Thus, for demonstrating the ‎role of the floodwater spreading in groundwater recharge, changes in groundwater levels were ‎investigated in the years of increases and decreases of floodwater. Results showed that the least ‎recession is in piezometric wells 1 and 3. Piezometric well 1 due to the effect of fault and ‎piezometric well 3 due to the effect of floodwater spreading. Results of Principal Components ‎Analysis (PCA) of monthly water level in four piezometric wells showed that the first ‎component as the most important indicator of recession of water level in the region is more than ‎‎83% of the variance. Sorting PCA loadings on the first component, represents a high recession ‎in piezometric wells 2 and 4 that corresponds with the results of recession map of the plain. ‎Piezometric well 2 due to evapotranspiration of trees and piezometric well 4 due to excessive ‎extraction of water for agriculture in the area showed the most recession.‎