بازنگري و تاملي در نقش برجسته محو شده پادشاه ساساني در نقش رستم 5

The Vanished Relief of Sassanian King in Naghsh-e Rustam V: An Appraisal

نقش رستم مرودشت با هشت نقش برجسته ساساني، از مكان‌هايي است كه مجموعه كاملي از يادمان‌هاي دوره ساساني را شامل مي‌شود. هفت نقش از هشت نقش برجسته موجود، با توجه به سلامتي نسبي بارها بررسي شده‌اند. پنجمين نقش اين مجموعه با توجه به صدمات وارده تاكنون به طور كامل بررسي و معرفي نشده است. اين اثر پادشاهي ساساني را نشان مي‌دهد كه تمام رخ و از روبه رو تصوير شده است. اين شيوه نمايش بر روي ساير نقوش ساساني و سكه‌ها و ظروف دوره ساساني نيز به چشم مي‌خورد. پادشاه اين نقش با توجه به تاج كنگره دارش شاپور دوم (379-309م) معرفي شده است. با توجه به اين كه از دوره 70 ساله سلطنت شاپور دوم نقشي كه بتوان با اطمينان آن را به اين دوره طولاني منسوب كرد يافت نشده، انتساب نقش به دوره شاپور دوم با اقبال پژوهشگران مواجه شده است. در اين مقاله با بررسي اين اثر از نزديك و مقايسه ويژگي‌ هنري آن با ساير نقوش ساساني، نظرات ارايه شده درباره هويت اين شاه ساساني مورد بحث قرار گرفته و از بين گزينه‌هايي چون شاپور اول، آذر نرسي، شاپور دوم و شاپور سوم، دلايل مختلف در تعيين هويت پادشاه اين نقش-برجسته و انتساب آن به شاپور اول مورد بررسي قرار مي گيرد.

With the eight Sassanians reliefs, Naghsh-e Rustam in Marvdasht is a prominent complex safeguarding a complete collection of the Sassanian period. Seven of these reliefs have been repeatedly the subject of investigations thanks to their relatively better conditions. The fifth relief, however, has not yet been studied due to their damaged status. It depicts the full-face portrait of a Sassanid king carved in relief. Historically, in other Sassanid reliefs as well as coins and vessels alike, the same method was exercised to portray kings. The king carved in this relief is wearing an embattled crown posing him as Shapur II (309-379 AD). Since no relief had previously been associated to his long 70-year reign, relating this relief to him was highly welcomed by researchers. In a bid to identify the king in the relief, and through a close investigation of the relief and compare it with another ones, this study compared the mixed opinions on four different kings (Shapur II, Adhur Narseh, Shapur III and Shapur I) who might possibly be carved in this relief. Finally, the possibility of assignment of the relief to Shapur I is discussed.