تاثير بافت زماني- مكاني بر تحليل كنش‌‌گفتار؛ مقايسه فراواني انواع كنش‌هاي گفتار در سوره‌هاي مكّي و مدني قرآن كريم

The Effect of Tempo-spatial Context on Speech Act Analysis; Comparing the Frequency Speech Acts in Meccan & Medinan Surahs of Holy Quran

بررسي كنش‌هاي گفتار در متون مذهبي يكي از راه‌هاي درك لايه‌هاي پنهان كلام و شناخت تاثير مورد نظر مبدا كلام است. اين پژوهش براي نخستين‌بار به بررسي و مقايسه كنش‌هاي گفتار در منتخبي از سوره‌هاي مكّي و مدني قرآن كريم مي‌پردازد. در اين تحقيق توصيفي با روش تحليل محتوا، شصت صفحه از قرآن كريم مشتمل بر سي صفحه از سوره‌هاي مكّي و سي صفحه از سوره‌هاي مدني به روش تصادفي به‌عنوان نمونه انتخاب گرديد. بر‌اساس نظريه كنش گفتارِ آستين و طبقه‌بندي پنج‌گانه سرل در مورد انواع كنش‌هاي گفتار، با در‌نظرگرفتن محتوا و مفاهيم سوره‌ها و آيات، فراواني هر‌يك از انواع كنش‌هاي گفتار موجود در آن‌ها بررسي شد. نتايج نشان داد كه پراكندگي و فراواني انواع كنش‌هاي گفتار در سوره‌هاي مكّي و مدني تفاوت قابل توجّهي دارد. بر اين اساس، در سوره هاي مكّي كنش ‌اظهاري بيشترين فراواني را دارد و كنش‌هاي ‌عاطفي، ترغيبي، تعهّدي و اعلامي در رتبه‌هاي بعد قرار دارند. امّا در سوره‌هاي مدني، فراواني كنش ‌اظهاري به‌نفع ساير كنش‌ها كاهش يافته و در مقابل، كنش‌هاي ‌ترغيبي و عاطفي و كنش‌هاي تعهّدي و اعلامي افزايش يافته‌اند. اين آمار مي‌تواند در مقايسه اين دو نوع از سوره‌ها داراي پيامدهاي تفسيري مهمّي باشد؛ از جمله اين‌كه بيان اخبار و معارف الهي و اسلامي در قالب كنش اظهاري در سوره‌هاي مكّي و در آغاز اسلام، حجم بيشتري از آيات را به خود اختصاص داده است؛ درحالي كه كنش هاي گفتاري مربوط به اوامر ونواهي تشويقي و ترغيبي و تبشير و انذار، در سوره هاي مدني اولويت بيشتري دارد.

The study of speech acts in religious texts is one of the ways to shed light on the hidden layers of the discourse and the recognition of its intended effect. This study is the first to compare the speech acts in a selection of Meccan and Medinan Surahs of the Holy Quran. In a random selection of 40 pages, including 20 pages of Meccan and 20 pages of Medinan Surahs, the frequency of the speech acts was calculated based on Austin’s Speech Act Theory and Searl’s fivefold classification. The results showed that the distribution of speech act types in Meccan Surahs is significantly different from those of Medinan ones. In Meccan Surahs, the representative act has the highest frequency and expressives, directives, commissives and declaratives rank next. In Medinan Surahs, however, the frequency of the representative acts has reduced considerably resulting in the rise of other acts. The statistics suggest that the expression of Devine news and teachings has gained the highest volume in Meccan Surahs, while in Medinan Surahs, direction, prohibition, giving good tidings and warnings are of higher priority.