ارزيابي آثار بالقوه‌ي تغييرات اقليم بر عملكرد و ارزش افزوده‌ي بخش كشاورزي در دشت همدان- بهار

Evaluating the Potential Effects of Climate Changes on Yield and Value-Added of Agricultural Sector in Hamedan-Bahar Plain

طي دهه‌هاي اخير، افزايش گازهاي گلخانه‌اي و به‌ويژه دي‌اكسيد كربن، به عنوان پديده‌اي نامطلوب مطرح بوده و پيامدهاي آن منجر به گرم شدن كره‌ي زمين شده است. افزايش دما موجب كاهش بارندگي و تغيير عملكرد محصولات كشاورزي مي‌شود. از سوي ديگر افزايش CO2 از طريق تسهيل فرآيند فتوسنتز، مي‌تواند موجب بهبود عملكرد محصولات كشاورزي شود. بنابراين ارزيابي تاثير نهايي افزايش اين گاز در محيط توليد محصولات كشاورزي همواره موضوعي بحث برانگيز ميان محققان بخش كشاورزي بوده‌است. با اين توضيح، در اين پژوهش، آثار تغييرات دما، بارش و سطح انتشار CO2، بر الگوي كشت دشت همدان- بهار بررسي شد. بدين منظور ابتدا با استفاده از مدل‌هاي رگرسيون واكنش- عملكرد و با به‌كارگيري روش ماكزيمم آنتروپي تعميم‌يافته (GME)، حساسيت عملكرد محصولات زراعي اين دشت نسبت به انتشار CO2، دما و بارش برآورد شده و سپس با استفاده از مدل LARS-WG، تغييرات اقليم منطقه و با استفاده از مدل‌هاي رگرسيوني، سطح انتشار CO2در سال‌هاي 2020، 2030 و 2040 پيش‌بيني شد. در پايان با به‌كارگيري رهيافت برنامه‌ريزي رياضي و تدوين مدل PMP، شرايط الگوي كشت منطقه شبيه‌سازي شده و آثار تغيير سطح انتشار CO2، دما و بارش بر الگوي كشت، در سال‌هاي ياد شده مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه افزايش سطح انتشار CO2 و تغييرات اقليمي ناشي از آن داراي آثار منفي بر الگوي كشت است و در بدبينانه‌ترين پيش‌بيني، كاهش ارزش افزوده‌ي بخش كشاورزي منطقه به ميزان 53 ميليارد ريال را تا سال 2040 در پي خواهد داشت. با اين حال، اتخاذ راهبرد تطبيقي بهبود بهره‌وري محصولات زراعي دشت به ميزان 63/0 درصد، زيان مذكور را جبران خواهد نمود.

In recent decades, increase in greenhouse gases, especially carbon dioxide (CO2), has caused the global warming as an undesirable phenomenon. Increase in temperature causes rain-decrease and change in crop yields. On the other, increase carbon dioxide can improve yield of agricultural crops through facilitation in photosynthesis. So assess the final effect of increasing this gas in the environment of agricultural crops production has been a controversial subject among agriculture researchers. With this explanation, in this study, the effects of elevated CO2 and climatic changes on crop pattern were examined in Hamedan-Bahar plain. For this purpose, initially, the sensitivity of crop yields in Hamedan-Bahar plain against carbon dioxide emissions, temperature and precipitation were estimated by using yield-response regression models and GME method. In the next step, the regional climatic changes were predicted by using LARS-WG model in the years 2020, 2030 and 2040. Also by using regression models, the CO2 emission was predicted in the mentioned years in the plain. Finally, the conditions of crop pattern were simulated by using of mathematical programming approach and PMP model, and then the effects of CO2 emission and climate changes on crop pattern were investigated in the several scenarios. The results indicated that the climate changes has negative effects on the cultivation pattern and in the most pessimistic prediction, reduce the amount of the agricultural value added about 53 billion Rials will be followed by 2040 in Hamedan-Bahar plain. But the mentioned lose will be offset with adopting strategy improve the productivity of crops the extent of 0.63 percent.