«حيات فكري مانويان» در قرون نخستين اسلامي

“The Intellectual Life of Manicheans” in Early Islamic Centuries

ماني، مدعي پيامبري ايران باستان، در ابتداي تشكيل حكومت ساساني ظهور كرد. وي با آميختن اديان مختلفي چون مسيحيت، يهوديت، بودايي و هندو، توانست به آساني با فرهنگ و آداب و رسوم مردم هر منطقه نزديكي يافته و پيروان فراواني بيابد. اما پس از مقابله شديد موبدان زرتشتي شكست خورد و سرانجام با سعايت آنان كشته شد و در پي آن، مانويت نيز به انزوا فرو رفت. اما پس از ورود اسلام به ايران، مرحله جديدي براي فعاليت مانويان فراهم شد. فضاي باز سياسي و عقيدتي دو قرن اول هجري به ويژه اوايل دوره عباسيان شرايط مناسبي را براي آشنايي و نزديكي پيروان ماني با اسلام و نحله‌هاي آن به وجود آورد و باعث بسط اين آيين و رسوخ آن در اعتقادات و فرقه‌هاي اسلامي گرديد. در پژوهش حاضر، حيات فكري مانويان در دوره اسلامي و تاثير آنان بر فرقي چون معتزله و متصوفه مورد بررسي قرار گرفته است.

The ancient Iranian prophet, Manese, rose in the early days of the establishment of the Sassanid Empire. By mixing the customs and rituals of various religions such as Christianity, Judaism, Buddhism and Hinduism, it easily managed to approach the different nations in every region around Iran and gather a large number of following. Through intense opposition by the Zoroastrian magi, however, Manese was finally defeated and killed; an incident which resulted in Manichaeism’s isolation. Nevertheless, following Islam’s introduction into Iran, a new opportunity arose for Manichean activities. The open ideological and political atmosphere of the first two centuries (A.H.L.), in particular in the early Abbasid period, new conditions created new opportunities for the familiarization and intimacy of the followers of Manese with Islam and its various branches ultimately causing the influence of Manichaeism and its precepts on different Islamic sects and groups. This paper studies and reviews “the intellectual life of Manicheans” in the Islamic era and its influence on such Islamic sects as the Mu‘tazilah and the Sufis.