شبيه‌سازي تاثير مديريت كاربري اراضي بر فرسايش خاك حوزه آبخيز درياچه اروميه

Simulation of land use management effect on soil erosion of Orumiyeh lake watershed

پوشش گياهي نقش مهمي در حفاظت از خاك و مهار فرسايش دارد. با توجه به اهميت مديريت آبخيز و نقش كاربري در حفظ پوشش، اين پژوهش با استفاده از مدل EPM و به كمك فن‌آوري‌هاي سنجش از دور و سامانه‌هاي اطلاعات جغرافيايي به‌منظور تعيين اثر مديريت كاربري اراضي بر ميزان فرسايش حوزه آبخيز درياچه اروميه انجام شد. با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي ETM+ سال 2002، عمليات صحرايي و نقشه‌هاي موجود، لايه‌هاي مورد نياز مدل تهيه و ميزان فرسايش خاك در شرايط فعلي برآورد شد. با اعمال سناريوهاي مديريتي خوب و بد كاربري منطقه از طريق ايجاد تغييرات فرضي در كاربري (كاهش و افزايش امتياز پوشش گياهي در گام‌هاي پنج تا 50 درصد)، مجدداً ميزان فرسايش خاك برآورد و اثر تغييرات محاسبه شد. نتايج نشان داد بيشترين ميزان فرسايش ويژه به‌ترتيب مربوط به زيرحوضه‌هاي 3015 و 3054 با مقادير 768 و 749 مترمكعب در كيلومتر مربع در سال است كه از نظر انجام اقدامات حفاظتي در اولويت هستند. كمترين مقادير در زيرحوضه‌هاي 3072 و 3056 با شدت 15 و 287 مترمكعب در كيلومتر مربع در سال بوده كه اين مقدار براي كل حوضه 454 مترمكعب در كيلومتر مربع در سال است. روند تغيير شدت فرسايش در اثر تغيير كاربري به‌صورت خطي و مثبت بوده، با افزايش و كاهش به ازاي 50 درصد به ميانگين امتياز لايه كاربري، به‌ترتيب 83.7 و 64.6- درصد در فرسايش خاك تغيير ايجاد مي‌كند.

Due to vegetation cover importance in protecting soil and its important role in controlling erosion, this study was conducted to determine the effect of land use management on the Orumiyeh lake watershed erosion rate, using GIS and RS technologies and EPM model. Using ETM+ 2002 satellite imagery, field work and existing map, required layer of model prepared and soil erosion was estimated in the current situation. Management scenarios, with good and bad actions through changes hypothetically in land use rank (decreased and increased in steps of five to 50 percent), the rate of soil erosion and changes in estimates were calculated. Results showed that maximum of erosion rates is belong to 3015 and 3054 sub-watershed with values of 768 and 749, minimum is belong to 3072 and 3056 sub-watershed with values of and 287 respectively and the mean for the watershed 485.9 . Trend of erosion rate change due to land use change was linearly and positive, meanwhile ultimate condition with 50% addition or reduction to land use rank, respectively caused 83.7 and -64.6 percent change in soil erosion.