مدل رگرسيوني برآورد رسوب‌دهي سالانه آبخيزهاي كوچك در استان آذربايجان غربي

Regression model for estimating annual sediment yield of small waresheds in West Azerbaijan

برآورد رسوب‌دهي حوضه‌هاي كوچك در برنامه‌هاي آبخيزداري ضروري است، ولي تقريبا تمام آن‌ها فاقد ايستگاه رسوب‌سنجي مي‌باشند. در اين پژوهش با هدف تعيين حدود رسوب‌دهي ويژه اين‌گونه آبخيزها و ارايه مدل رگرسيوني برآورد رسوب‌دهي سالانه در استان آذربايجان‌غربي، ميزان رسوب كل توليد شده از 25 آبخيز كوچك از طريق رسوب‌سنجي مخازن در پشت سدهاي رسوب‌گير اندازه‌گيري شد. آبخيز‌ها با وسعت 29 تا 1200 هكتار و با شرط سرريز نشدن رسوب در آخرين سد رسوب‌گير در هر آبخيز و تنوع از نظر ليتولوژي، كاربري اراضي و اقليمي انتخاب شدند. رسوب‌دهي ويژه، تفاوت يك‌صد برابري بين دو حد 0.12 تا 12 مترمكعب در هكتار در سال را در اين حوضه‌ها نشان داد. ولي متوسط وزني رسوب‌دهي نسبتا پاييني معادل 1.3 مترمكعب در هكتار در سال براي كل حوضه‌ها به‌دست آمد. مطالعه رابطه بين رسوب‌دهي سالانه و ويژگي‌هاي آبخيز‌هاي مورد مطالعه از طريق ماتريس هم‌بستگي نشان داد كه رسوب‌دهي به‌طور معني‌داري از عوامل فرسايش‌پذيري زمين‌شناسي، وسعت آبخيز، حجم بارش و كاربري تاثير مي‌پذيرد. براساس مقايسه مقادير برآوردي و مشاهده‌اي از ميان مدل‌هاي رگرسيوني كه توسعه داده شد؛ رابطه‌اي با شركت متغيرهاي مستقل مساحت و فرسايش‌پذيري زمين‌شناسي با ضريب تعيين بالا (R2=0.899) انتخاب شد.

Sediment yield estimation for small basins is essential in watershed management planning projects. However, almost all of these basins are ungauged. In this study, in order to determine a range for specific sediment yield and to develop a regression model for estimating annual sediment yield, sedimentation behind small dams within 25 basins in Western Azerbaijan province, were measured. The selected basins with an area ranged 29 to 1200 ha, cover a range of lithology, land uses and climates and all of the sediments had been trapped behind the check dams. The specific sediment yields showed a two digit differences ranged 0.12 and 12 . However, the weighted average of specific sediment yield for all basins was calculated a low value of 1.3 . Study of relationship between annual sediment yield and 18 characteristics of watersheds using correlation matrix showed that the sediment yield is significantly affected by geologic erodibility, basin area and land use factors. From several regression models which were developed, an equation including two independent variables, geologic erodibility and basin area, with a high determination coefficient (R2=0.899) was chosen.