بررسي ويژگي‌هاي رسوب‌شناسي نهشته‌هاي نيوژن منطقه سياه‌كوه و گچ‌آب

Study of sedimentology of Neogene deposites of Siahkooh and Gachab

سازندهاي مارني سطح وسيعي از كشور ايران را دربرگرفته است . فرسايش‌پذيري بالاي اين سازندها در سطح حوزه هاي آبخيز كشور مسايل و مشكلات زيادي از جمله كاهش كيفيت خاك در اراضي كشاورزي و مرتعي و جنگلي، افزايش ريسك حركات توده‌اي و لغزش، كاهش كيفيت منابع آب سطحي و زيرزميني، افزايش ميزان بار رسوبي وارد‌شده به مخازن سدهاي كشور، بياباني شدن مناطق تحت فرسايش‌هاي تشديدشونده و شكست طرح‌هاي آبخيزداري اجراشده به‌دليل شناخت ناكافي از ميزان حساسيت سازندها به فرسايش را در بر مي‌گيرد. ناحيه مورد مطالعه، كوه گچ‌آب و سياه‌كوه، در بخش شمال‌غرب دشت كوير، در ?? كيلومتري جنوب غربي سمنان واقع شده است. در اين منطقه، نهشته‌هاي ريز‌دانه نيوژن سازند قرمز بالايي، برونزد دارند. در اين پژوهش ويژگي‌هاي رسوب‌شناسي هر يك از واحد‌هاي سازند قرمز بالايي مورد بررسي قرار گرفت. اشكال فرسايش موجود در منطقه شامل فرسايش سطحي، شياري، خندقي، آبراهه‌اي و تونلي مي‌باشند كه از مارن‌هاي داراي اين اشكال فرسايش، نمونه‌برداري شد. آزمايش‌هاي انجام‌گرفته بر روي نهشته‌هاي نيوژن شامل دانه‌بندي، هيدرومتري و كربنات‌سنجي مي‌باشد. با توجه به بررسي‌هاي رسوب‌شناسي و سنگ‌شناسي رسوبي، بافت رسوبات سازند قرمز بالايي كوه گچ‌آب از نوع سيلت ماسه‌اي، سيلت، گل ماسه‌اي و گل است. بررسي توزيع اندازه ذرات نمونه‌هاي رسوبي بيانگر اين موضوع است كه نهشته‌هاي نيوژن در شرايط محيط كم عمق و كولابي با تغييرات عمق (با توجه به ارتباط ميان ميزان آهك و عمق رسوب‌گذاري) مشخص، نهشته شده‌اند كه اين شرايط محيطي به محيط پر انرژي كانال رودخانه‌اي نيز تغيير فاسيس ‌داده‌اند. نتايج آزمايش كلسي‌متري نشان ‌داد كه اين رسوبات حاوي 24.28 تا 34.98 درصد آهك هستند. به‌علت پايين بودن درصد آهك از يك‌سو و ميزان رس از سوي ديگر در رسوبات سازند قرمز بالايي كوه گچ‌آب و سياه‌كوه، به‌كار بردن اصطلاح مارن براي اين رسوبات از لحاظ تقسيم‌بندي رسوب‌شناسي درست نمي‌باشد و بهتر است به آن‌ها سيلت‌‌هاي گچي‌-نمكي يا مادستون‌هاي گچي-نمكي اطلاق شود.

Marl formations are widespread in Iran. High potential to erodibility of marl formations in watershed basins of Iran cause many problems including loss of soil quality in agricultural and pasture lands and forests, increasing the risk of landslides and mass movements, reducing the quality of ground and surface water, sediment load increases entered into the reservoirs, desertification areas due to intensive erosion and watershed management plan failure due to inadequate knowledge of the susceptibility to erosion the formations. The study area, Gatchab and Siahkooh Mountains situated in the northwest of central playa of Iran (Kavir plain). It is located in southwest of the Semnan city with 74 km distance. The widespread of the geological unit in the area is upper red formation with three members M1, M2 and M3. With respect to sedimentology finding on textures of Neogene sediments, they are sandy silt, silt, sandy mud and mud particles. The examination of distribution of various particle size of the sediments have shown that these sediments deposited in shallow water and lagoonal environments with changing of the depth, that changed to high dynamic environments condition of channel rivers. The results of analyses have shown that the percent abundance of lime in these sediments change from 24.28% to 34.98%. Because of the low contents of lime compound and clay particles, it is better to called them salty and gypsiferous siltstone and mudstone instead the marl term for these sediments.