بهينه‌سازي كاربري اراضي با استفاده از مدل برنامه‌ريزي خطي ‏دو هدفه در حوزه آبخيز آدينه مسجد شازند

Land use optimization using two-objective linear programing‏ ‏model ‎in Adineh Masjed Shazand watershed

افزايش توليد و سطح رفاه آبخيزنشينان توام با كاهش فرسايش خاك هميشه در محور برنامه­‌هاي مديريتي حوزه­‌هاي آبخيز است. بهينه­‌سازي كاربري اراضي يك استراتژي كارآمد در اين زمينه مي­‌باشد كه مي­‌تواند اهداف توسعه پايدار را محقق سازد. در اين پژوهش، با استفاده از مدل برنامه­‌ريزي خطي و سامانه اطلاعات جغرافيايي، بهينه­‌سازي كاربري اراضي در حوزه آبخيز آدينه مسجد شازند استان مركزي به‌كمك نرم‌افزار Lingo 11 انجام شد. مدل برنامه­‌ريزي خطي در سه سناريوي وضعيت فعلي، وضعيت اعمال مديريت و وضعيت استاندارد، براي دو هدف افرايش درآمد و كاهش فرسايش خاك تعريف شد. نتايج حاصل از اجراي مدل نشان داد كه ميزان فرسايش در وضعيت فعلي 1.27 درصد، در وضعيت اعمال مديريت اراضي 18.69 درصد و در وضعيت استاندارد 26.93 درصد كاهش مي­‌يابد. همچنين، ميزان درآمد خالص سالانه در وضعيت فعلي 18.56 درصد كاهش يافته؛ اما در وضعيت اعمال مديريت اراضي 48.01 درصد و در وضعيت استاندارد 220.07 درصد افزايش دارد. با توجه به اين­‌كه در سناريوي شرايط فعلي كاربري اراضي، ارزش وزني كاهش فرسايش خاك (1.27 درصد) به‌مراتب بسيار كمتر از ارزش وزني كاهش درآمد (18.56 درصد) است، لذا بهينه­‌سازي كاربري اراضي در حوزه آبخيز مطالعاتي بدون اعمال مديريت و يا استاندارد كردن اراضي با در نظر گرفتن هم­زمان دو تابع هدف امكان­‌پذير نيست.

Increasing in production and welfare of rural household along with soil erosion mitigation ‎are the most important objects of a watershed management program. Land use ‎optimization is an efficient approach that leads to a sustainable development plan. In this ‎research, the land use optimization was applied using a two-objective linear programing ‎model and geographic information systems by Lingo 11.0 software in Adineh-Masjed ‎Shahzand watershed of Markazi province, Iran. The model was defined with three ‎scenarios of current conditions, applying management conditions, and standard conditions ‎for two objectives of maximizing net benefits and minimizing soil erosion. Results ‎showed that the annual soil erosion decreased by 1.27, 18.69 and 26.93% in current land ‎use, land use management, and standard land use conditions, respectively. Also annual ‎net income decreased by 18.56% in current land use; but increased by 48.01 and 220.07% ‎in land use management and standard land use conditions, respectively. Considering ‎weighting value of decreased soil erosion of 1.27% that is less than weighting value of ‎decreased net income in current conditions, land use optimization with no management ‎practices or land standardization is not justifiable.‎