تعيين روند تغييرات ميزان نفوذپذيري خاك به‌روش مستقيم، مطالعه موردي: پخش سيلاب پسكوه سراوان

Investigation of soil infiltration trend changes through direct method, case study: Paskuh floodwater spreading

ورود حجم زيادي از سيلاب محتوي بار معلق فراوان به ‌شبكه‌هاي پخش سيلاب با برجاي گذاردن رسوبات و نفوذ‌ مواد محلول و ريزدانه‌‌ همراه سيلاب در آبرفت‌ها، به‌مرور زمان‌ سبب تغييراتي در نفوذ‌پذيري خاك عرصه پخش مي‌شود. هدف اين پژوهش بررسي ميزان و روند تغييرات نفوذپذيري پخش سيلاب بر آبخوان پسكوه سراوان، تحت تاثير عمليات پخش سيلاب با استفاده از تجزيه و تحليل آماري مي‌باشد. در اين پژوهش سعي شده است كه ميزان اين تغييرات با استفاده از اندازه‌گيري ميزان نفوذپذيري به‌روش مستقيم و به‌وسيله نفوذسنج استوانه‌‌ مضاعف در دو نوبت با فاصله زماني يك‌ساله و نيز مقايسه آن با زمين شاهد مورد بررسي قرار گيرد. براين اساس سه نوار پخش سيلاب به ‌شبكه‌هاي مستطيل‌شكلي تقسيم و به‌عنوان محل‌هاي اندازه‌گيري انتخاب شدند. همچنين، عرصه‌اي در خارج از محدوده پخش سيلاب به‌عنوان شاهد انتخاب شد. به‌منظور مشخص نمودن وضعيت كلي افزايشي يا كاهشي مقادير نفوذپذيري در نوبت دوم نسبت به‌ نوبت اول اندازه‌گيري، از آن‌جايي‌كه داده‌ها داراي توزيع نرمال نبودند، از آزمون رتبه‌اي علامت‌دار ويلكاكسون استفاده شد. نتايج به‌دست آمده نشان‌ داد كه بين دو نوبت اندازه‌گيري نفوذپذيري، تفاوت معني‌داري وجود ندارد. تعداد كم رخداد سيل (سه رخداد) و مدت زمان كوتاه بين دو نوبت اندازه‌گيري (يك‌ساله) مي‌تواند از دلايل اصلي اين امر باشد. براي تعيين تغييرات ميزان نفوذپذيري بين نوارهابا يكديگر و نيز با زمين شاهد به‌دليل توزيع غيرنرمال داده‌ها در اين چينش، از آزمون كروسكال-واليس استفاده شد. نتايج اين آزمون نشان داد كه سه نوار عرصه پخش در ميزان نفوذپذيري در دو نوبت اندازه‌گيريبا يكديگر و در سطح احتمال پنج درصد تفاوت معني‌داري ندارند، ولي نوار عرصه شاهد با هر سه نوار ديگر در هر دو نوبت اندازه‌گيري تفاوت معني‌داري دارد و ميزان نفوذپذيري كل نوارهاي مورد مطالعه پخش سيلاب نسبت به ‌زمين شاهد كاهش داشته است. همچنين، نتايج بيانگر اين موضوع بود كه فقط يكي از مستطيل‌ها در دو نوبت اندازه‌گيري با مستطيل‌هاي شاهد در سطح احتمال پنج درصد تفاوت معني‌داري داشته است و تمامي مستطيل‌هاي ديگر در هيچ نوبت اندازه‌گيري با يكديگر و نيز با شاهد تفاوت معني‌داري را از خود نشان نداده‌اند. دليل اصلي اين تفاوت نيز به ‌ضخامت بيشتر رسوبات نهشته شده در محل مستطيل مذكور نسبت به‌ ساير بلوك‌هاي عرصه پخش مرتبط مي‌شد. از لحاظ كمي، ميزان نفوذپذيري سطحي عرصه پخش نسبت به ‌عرصه شاهد 55.94 درصد و در طول بازه زماني يك‌ساله نيز به‌ميزان 3.23 درصد از خود كاهش نشان داده است.

Entrance of high volume of floodwater containing huge amount of suspended sediments into the floodwater spreading networks which deposits sediments, as well as infiltration of soluble materials and fine grained, gradually changes the infiltration rate of soils. The aims of this project is to study the quantity and the process of changes made in the soil of Saravan floodwater spreading station. This research has tried to use direct method of infiltration rate measurement, using double ring infiltrometer in two separate time periods of one year each, and to compare it to the experimental area. In order to specify overall situation of infiltration rates in terms of increase or decrease in second period of measurement in comparison to the first one, and as far as data were not distributed normally, Wilcoxon signed-rank test was used. The results showed no significant difference between two separate measurement periods due to few number of floodwater occurrences (three times) in addition to short time interval of one year between the two measurement periods. To determine changing rate of infiltration between strips and between the strips and the experimental field, as far as abnormal distribution of data in this arrangement were concerned, Kruskal-Wallis test was used. Results indicated that the three strips of flood spreading area have no significant difference (at five percent probability level) in two periods of measurement, but the strip related to experimental area has significant difference with other three strips and in both measurement periods. In other words, infiltration rates of all strips under floodwater spreading have been decreased in relation to the experimental area. Moreover, the results were explanatory that only one of the rectangular in both measurement periods had significant difference with experimental rectangular (at five percent probability level) and all the other rectangular have had no significant differences with each other and in comparison to the experimental one, in none of periods of measurement. Main reason of this difference is also related to the thicker sediments deposits in rectangular location, compared to other blocks. Also, infiltration rate decreased by 55.94 percent in flood spreading area compared to experimental area during one-year timeframe and 3.23 percent of reduction.