تحليل شاخص هاي موثر در توسعه كشاورزي و مديريت منابع آب سكونتگاه هاي روستايي مورد: دشت تبريز

The analysis of effective indicators regarding agricultural development and water management of rural settlements Case: Tabriz plain

بخش كشاورزي با حدود ?? درصد توليد ناخالص ملي، 23 درصد اشتغال و تامين غذاي بيش از ?? درصد جامع، نقشي حياتي در اقتصاد ايران دارد. آب به عنوان مهم ترين عامل، در توليد كشاورزي تاثير به سزايي دارد. اين پژوهش به منظور شناسايي شاخص هاي موثر در توسعه كشاورزي و مديريت آب كشاورزي مناطق روستايي دشت تبريز با استفاده از روش تحليل عاملي انجام شده است. جامعه آماري تحقيق شامل 39 روستاي دشت تبريز مي باشد و اطلاعات لازم از طريق تكميل پرسشنامه، مطالعات كتابخانه اي، مراجعه به سازمان آب منطقه اي و مديريت جهاد كشاورزي فراهم گرديده است. در اين مطالعه به منظور تبيين عوامل و متغيرهاي اثرگذار بر مديريت منابع آب و توسعه كشاورزي، تعداد 25 شاخص براي توسعه كشاورزي و تعداد 11 شاخص براي مديريت آب كشاورزي در سطح روستاها انتخاب شده است. در مرحله بعد براي كاهش تعداد شاخص ها به تعداد كمتري از سازه هاي زيربنايي و شاخص هاي موثر از تحليل عاملي استفاده گرديد. نتايج نشان داد چهار عامل مكانيزاسيون، ساختاري، عملكرد و كشت آبي حدود 79 درصد از تغييرات واريانس كل توسعه كشاورزي و سه عامل آب هاي سطحي، چاه هاي عميق و چاه هاي نيمه عميق حدود 61 درصد از تغييرات واريانس كل مديريت آب كشاورزي را تبيين نموده اند. همچنين در شهرستانها?? كه داراي مز?ت نسب? در تول?د محصو?ت كشاورزي (زراعت و بـاغداري) و عدم محدود?ت نهاده و آب هستند، ضروري است طرح هاي توسعه كشاورزي با اولويت محصولات داراي مز?ت نسب? اجرا شده و در مناطق? كه در افزا?ش توسعه سطح ز?ركشت با مشكل روبهرو است، طرحهاي توسعه كشاورزي مي بايست بـه سمت حفظ و استفاده به?نه از منابع باشد.

Agricultural sector taking into account its role in GNP (11%), employment opportunities (23%) and food provision (over 80%) performs a critical role in Iranian economy. Water resources are being considered as a very prominent factor with respect to agricultural sector. This study aims to investigate effective indicators regarding agriculture development as well as water management in Tabriz plain. It is based on factor analysis. Statistical society is composed of 39 villages. Data gathering technique is predominately based on questionnaire and documentation. It is further supported by getting information from ministries of agriculture and water organization. This is followed by determination of 25 indicators for the assessment of agricultural development and 11 indicators regarding water management of the study area. Deducting the number of variables requires the application of principle component analysis. This study suggests that mechanization, cropping based on irrigation system, structure and performance are capable of explaining 79 percent of the variations pertaining to agricultural development. It is argued that surface water, deep wells, semi deep wells explain 61 percent of the variations regarding water management as well. It further suggests that those counties with comparative advantages with respect to agricultural products and simultaneously not experiencing water deficiency should emphasize agricultural plans based on high priority crops. However, those encountering with agricultural problems should stress optimum resource usages and preservation issue.