بررسي پايداري عملكرد دانه ارقام و لاين هاي اميدبخش گندم نان مناطق سرد با استفاده از آماره هاي مختلف پايداري

Investigation on the Grain Yield Stability of Promising Cold Region Bread Wheat Cultivars and Lines by Using Different Stability Statistics

به منظور بررسي پاسخ ارقام و لاين هاي مختلف گندم نسبت به شرايط متفاوت محيطي و تعيين پايداري عملكرد دانه، آزمايشي با استفاده از ده رقم و لاين اميدبخش گندم نان مناطق سردسير در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مركز تحقيقات كشاورزي استان آذربايجان شرقي از پاييز 1388 به مدت چهار سال زراعي به اجرا درآمد. نتايج حاصل از تجزيه مركب نشان داد كه بين محيط ها، ژنوتيپ ها و اثرمتقابل ژنوتيپ و محيط اختلاف معني داري در سطح احتمال 1% وجود دارند. با توجه به معني دار بودن اثر متقابل ژنوتيپ با محيط، تجزيه پايداري با استفاده از روش هاي مختلف از جمله روش هاي غيرپارامتري رتبه اي، واريانس محيطي رومر، ضريب تغييرات محيطي، اكووالانس ريك، واريانس شوكلا، ابرهارت راسل، ضريب تشخيص پنتوس، گزينش همزمان براي عملكرد و پايداري، ارزش پايداري امي و GGE biplot انجام شدند تا پايدارترين و پرمحصول ترين ارقام شناسايي شوند. در كل، نتايج حاصله از انجام روش هاي مختلف تجزيه پايداري نشان داد كه ژنوتيپ هاي شماره 9 (رقم ميهن)، شماره 7 (Gaspard/Attila) و 1 (Shi#4414 /Crow” s “//Kvz/6/1-68-120/5/Gds/4/Anza..) به ترتيب با ميانگين عملكرد 36/7، 12/7 و 12/7 تن در هكتار پايدارترين و پرمحصول ترين ارقام بوده و قابل توصيه به زارعين منطقه جهت كشت در مناطق سرد استان آذربايجان شرقي و يا استان هاي همجوار با شرايط آب و هوايي مشابه مي باشند. روش گزينش همزمان در مقايسه با ساير روش هاي مختلف تجزيه پايداري، عمدتاً ارقام پرمحصول را به عنوان رقم پايدار معرفي مي نمايد. بنابراين، از اين لحاظ داراي اشكال مي باشد. همچنين پارامترهاي پايداري ضريب تغييرات محيطي و واريانس محيطي رومر در معرفي ارقام پرمحصول با مشكل مواجه است. زيرا، ژنوتيپ هاي با عملكرد بالا از طريق اين شاخص ها از پايداري كمتري برخوردار هستند.

This study was conducted to determine the yield stability of 10 cold region bread wheat genotypes, using a randomized complete block design with 3 replications for 4 years (2009-2013) at the Agricultural and Natural Resources Research Center of East Azerbaijan, Iran. Combined analysis of variance showed significant differences (p < %1) among genotypes, environments and their interactions (GxE). Thus, stability analyses were carried out using non- parametric rank, environmental Roemer variance, environmental CV, Wrick’s ecovalence, stability variance of Shukla, Eberhurt and Russell, Penthus coefficient of determination, simultaneous selection, AMMI and GCE biplot methods. Results of stability analyses through different methods showed that Mihan cultivar, promising lines of 7 (Gaspard/Attila) and 1 (Shi#4414 /Crow” s “//Kvz/6/1-68-120/5/Gds/4/Anza) with 7.36 , 7.12 and 7.12 t/ha respectively were the most stable and high yielding genotypes and thus can be cultivated in East Azerbaijan and some other similar climatic conditions. Among different methods of stability analyses, simultaneous selection was problematic in introducing stable and high potential genotypes, because it introduces mainly the cultivars with highest yields as stable ones. Environmental Roemer variance and environmental CV, also, introduce the cultivars with lowest yields as stable ones.