عوامل موثر بر مشاركت اعضاي هييت علمي در سياستگذاري آموزش عالي و برنامه ريزي دانشگاهي

Effective factors on faculty participation in higher education policy making and university planning

برنامه ريزي آموزش عالي در كشور ايران ساخت و ريخت بيش از اندازه هرمي و متمركز و عمودي داشته است. نهادهاي دولتي نقشي خودخوانده در الگوي مداخله حداكثري بر عهده گرفته اند. اين در حالي است كه قدرت مناسب و مشروع براي راهبري آموزش عالي قدرت شناختي و علمي–تخصصي و خبرگي حرفه اي است و نه قدرت سياسي و سلسله مراتبي. هدف تحقيق حاضر شناسايي عوامل موثر بر ارتقاي كمّ و كيف مشاركت اعضاي هييت علمي در برنامه‌ريزي آموزش عالي و برنامه ريزي دانشگاهي براي ارايه توصيه هاي سياستي بود. تحقيق در سه دانشگاه جامع مستقر در شهر تهران (تهران، شهيد بهشتي و تربيت مدرس) از طريق آزمون تعداد 9 فرضيه با روش پيمايش زمينه يابي صورت گرفت. جامعه آماري اين پژوهش اعضاي هييت علمي دانشگاههاي يادشده در سال تحصيلي 92-1391 به تعداد 2929 نفر و تعداد نمونه نيز بر اساس روش نمونه‌گيري طبقه‌اي متناسب با حجم چند مرحله‌اي 360 نفر بود. پرسشنامه محقق ساخته بر مبناي سازه تحقيق با مقياس ليكرتي شش تايي ساخته و روايي آن با پنل خبره ها و پايايي آن با 38 نمونه برابر 905/0 آلفاي كرونباخ تاييد شد. طبق بررسي فرضيه هاي تحقيق ميان نگرش اعضاي هييت علمي به وضعيت موجود سبك رهبري در دانشگاه خويش با حس خوداثربخشي آنها در برنامه‌ريزي دانشگاهي شان رابطه وجود داشت. تفاوتهاي معنادار بر حسب جنسيت، مرتبه و سمت ديده شد. در ميدان دانشگاه سه نيرو با سه نوع سرمايه متمايز عمل مي كنند و مرزهايي از متن و حاشيه حول محور قدرت مديريتي و سياسي، قدرت آكادميك و قدرت جمعيتي، اجتماعي و فرهنگي به وجود آمده است. حاشيه نشينهاي دانشگاه هر چند به دليل قدرت فكري و نخبگي خود تفكر علّي و حس خوداثربخشي بالايي دارند، اما در خصوص برنامه ريزي و به ويژه سبك رهبري در دانشگاه حساس اند.

Planning in higher education in Iran has a centralized, pyramidal and vertical structure. Governmentʹs institutions have taken a self-role charge in a maximized intervention model. However, the proper and legitimate power to lead higher education is cognitive, scientific and specialization power, rather than political and hieratical power. The aim of this article was to identify effective factors on quality and quantity of faculty participation in higher education policy making and university planning in order to provide policy recommendations. The research was conducted in three comprehensive universities in Tehran; The Universities of Tehran, Shahid Beheshti University and Tarbeiat Modarres University via 9 hypotheses testing utilizing survey method. The statistical population, according to the latest data in the academic year 2011-12, was 2929 individuals. Using multistage stratified sampling 360 individuals were selected. A construct based researcher made questionnaire with six likered scale was developed. The validity of questionnaire was determined by an expert panel and its reliability was confirmed by Cronbachʹs alpha (? =0.905). According to the research hypothesis testing, there was a correlation between faculty membersʹ attitude about their university leadershipʹs styles and their self-efficacy. In addition, a significant difference by gender, rank and position was observed. In the university field there are three forces with three distinct resources and boundaries from context and outskirt around political and administrative power, academic power and population and socio-cultural power. Although outskirts of university for their intellectual power and eliteness have a high self-efficacy feelings and causal thinking, but they are sensitive to the planning, especially to the leadership style in the university.