مضامين تعليمي و تربيتي در هفت پيكر

Educational and didactic contents in Haft Peykar

نظامي با گذشت بيش از هشت قرن، همچنان بلندترين قلّه داستان سرايي را در ادبيات به خود اختصاص داده است و پنج گنج وي قدرت سخنوري اش را در موضوعات گوناگون عرفاني، عاشقانه، تاريخي و حماسي در معرض ديد خوانندگان به نمايش مي‌گذارد. گويي قدرت سخنداني و خلوص ايمان وي، با توفيق آسماني و الهامات غيبي همراه بوده است و نه تنها در تك تك ابياتش، كمال هنر نمايي و زيبايي هايي ادبي در لفظ و معني، طراوت و تازگي به كلامش داده است بلكه در تمام داستان هايش پيامهاي اخلاقي و انسان مدارانه و معرفت نفس و شناخت حق تعالي را به حاكمان زمان به طور اخصّ و عموم مردم به طور اعم سفارش كرده است. هر چند هفت پيكر نظامي را غنايي و حماسي دانسته اند و به ظاهر در بر دارنده استغراق بهرام گور در عشرت و لذّت شكار و دلدادگي به دلارايي هاي دختران هفت اقليم در هفت گنبد است اما پيام كلي و هدف غايي اين منظومه سوق دادن خوانندگان به مضامين اخلاقي و انديشه هاي متعالي انساني و آموزه ها و پند و عبرت است. آموزه هاي تربيتي و تعليمي كه همچون آيينه اي در مسير تكامل و رستگاري نوع بشر است. در پشت پرده داستان ها و حكايت هاي هفت پيكر، مفاهيم عميق تربيتي چون خداجويي و توكّل و اعتماد به خدا، عدل گرايي و ظلم ستيزي، فراگيري علم و هنر و خردورزي، ترك تعلّقات دنياي ناپايدار، رهايي از حرص و طمع، نكوهش عيّاشي شهوت و هوسراني، نيكي انديشي و بيزاري از بد گوهران و دوستان منافق، اهميّت تلاش و مشاوره با انديشمندان در اداره امور مملكتي، بخشش و احسان، رعيّت نوازي و دهها نكته اخلاقي ديگر كه رعايت آنها انسان را در دنيا و آخرت رستگار و خوشنام مي كند. در اين مقاله با ذكر شواهد به جنبه هاي تعليمي و موعظه هاي اخلاقي هفت پيكر پرداخته شده است.

after more than eight centuries, Nizami is yet considered as the great storyteller in Persian literature. His Panj Ganj(Quintet) depicts his rhetoric in different mystical, love, historical and epic subjects. He had combined rhetoric and faith accompanied by divine revelations and succeeded not only in speech and eloquence manifested in his couplets besides perfection in literary beauties in expression and meaning, but also in all his stories. His stories denote artistic and literary aspects and carry moral and humanity messages involving advices on self-knowledge and wisdom for the governors particularly and people in general. Although, Nizami’s Haft Peikar(Seven Beauties) has been introduced as lyric and epic and apparently it contains submergence of Bahram Gur in pleasure of hunting and falling in love with girls of seven countries in seven domes but its general message and ultimate goal is guiding the readers toward humanly thoughts and moral contents and teaching and training. It acts as a mirror for human in progress and salivation path. Beyond the stories and events of Seven Beauties, there are deep concepts including theism, trust in God, justice, prevention of oppression, learning and gaining knowledge and art, rationalism , withdrawal of worldly instable belongings, avoiding of greed , blaming of debauch and lust, good thought and deed and avoiding mischief and hypocrisy, importance of endeavor and counseling with learned men in state affairs, generosity and beneficence, kindness with people and subordinates and other moral teachings that guide man toward salvation. This article investigates the didactic aspects and moral preaching of seven Beauties.