اثر تنش خشكي پس از گرده افشاني بر برخي صفات زراعي و فيزيولوژيك مرتبط با قدرت منبع در چهار ژنوتيپ گندم نان

Effect of post anthesis drought stress on some agronomic and physiological traits related to source strength in four bread wheat genotypes

بخش عمده اراضي زير كشت گندم در مناطق خشك و نيمه خشك قرار گرفته است و از اين رو، نياز آبي گندم در تمامي مراحل رشد و نمو به طور كامل تامين نمي شود. در اين تحقيق، اثر تنش خشكي پس از گرده افشاني بر عملكرد و اجزاي آن، تبادلات گازي و برخي ديگر از خصوصيات فيزيولوژيك چهار رقم گندم نان بررسي شد. آزمايش به صورت گلداني در قالب فاكتوريل با طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه رازي كرمانشاه طي سال زراعي 91-1390 انجام شد. عوامل مورد مطالعه شامل تنش آبي در دو سطح بدون تنش و تنش خشكي در مرحله رشد زايشي (نگهداري رطوبت خاك در محدوده 30 درصد ظرفيت زراعي از مرحله گرده افشاني تا پايان دوره رشد) و ژنوتيپ شامل چهار ژنوتيپ پيشتاز، DN-11، سيوند و مرودشت بودند. نتايج نشان داد كه تنش خشكي در مرحله پس از گرده افشاني، موجب كاهش عملكرد دانه از طريق كاهش وزن هزار دانه شد. در شرايط تنش، ژنوتيپ هاي مرودشت و DN-11 كمترين ميزان عملكرد دانه را داشتند. وقوع تنش خشكي موجب كاهش معني دار سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق، غلظت دي اكسيد كربن اتاقك زير روزنه و هدايت روزنه اي شد، ولي راندمان مصرف آب فتوسنتزي تحت تاثير تنش خشكي قرار نگرفت. همچنين، پير شدن برگ ها سبب كاهش معني دار ساير خصوصيات فيزيولوژيك شد. با توجه به نتايج به دست آمده از اين تحقيق، به نظر مي رسد كاهش سرعت فتوسنتز از طريق كاهش وزن هزار دانه، موجب كاهش عملكرد دانه در شرايط تنش خشكي پس از گرده افشاني شده و به احتمال زياد پيري برگ ها از طريق كاهش شديدتر سرعت فتوسنتز نسبت به سرعت تعرق، موجب كاهش معني دار راندمان مصرف آب در شرايط تنش خشكي شد.

The most cultivation area of wheat is in arid and semiarid regions. Therefore, the water requirement of wheat plants in all developmental stages can not be fully provided. In this research, the effects of post anthesis drought stress on grain yield and it’s components, gas exchange and other physiological characteristics of four wheat varieties were assessed. A pot experiment was carried out in factorial experiment based on randomized complete block design with three replications in Campus of Agriculture and Natural Resources, Razi University, Kermanshah, Iran, during 2011 to 2012. The studied factors were including moisture stress in two levels, non-stress and drought-stress at reproductive growth stage (maintenance of soil moisture about 30% of the field capacity from the anthesis to maturity stage) and four wheat genotypes (Pishtaz, DN-11, Sivand and Marvdasht). Results showed that post anthesis drought stress significantly decreased grain yield by decreasing 1000-grain weight. Marvdast and DN-11 genotypes had the lowest grain yield under drought stress. The occurrence of post anthesis drought stress significantly decreased photosynthesis rate, transpiration rate, sub-stomatal CO2 concentration and stomatal conductance, but the photosynthetic water use efficiency wasn’t affected. Also, the leaves senescence led to decrease in the other physiological traits. According to the results of this research, it seems that redusing of the grain yield under post anthesis drought stress was related to decrease in 1000-grain weight due to decreasing of the photosynthetic rate. Also, leaves senescence by decreasing the photosynthetic rate was likely to be more severe than the transpiration rate for reducing of the water use efficiency under drought stress.