بررسي تغييرات مكاني و زماني كيفيت آب رودخانه ارتكند ناشي از پساب مزارع پرورش ماهي

Investigation on the temporal and spatial variation of Ortakand River water quality due to trout farms effluent

در سال‌هاي اخير فعاليت مزارع پرورش ماهي در حاشيه رودخانه ارتكند كلات گسترش قابل ملاحظه‌اي يافته است. در اين‌گونه فعاليت‌ها چنان‌چه ضوابط زيست‌محيطي رعايت نشود، ممكن است پيامدهاي زيان‌باري را براي اكوسيستم رودخانه در پي داشته باشد.در اين پژوهش، به‌منظور بررسي تغييرات زماني و مكاني كيفيت آب رودخانه ارتكند كلات در استان خراسان رضوي كه متاثر از ورود پساب مزارع پرورش ماهي قزل‌آلا در اين رودخانه مي‌باشد، بررسي‌هاي لازم در هفت ايستگاه مورد مطالعه قرار گرفت. برخي از خصوصيات فيزيكوشيميايي و زيستي آب رودخانه، طي يك سال و در چهار فصل مختلف اندازه‌گيري شد. نتايج آناليز نمونه‌ها نشان داد، دامنه مقدار متوسط پارامترها درايستگاه‌هاي مطالعاتي در مدت بررسي، براي دما بين 13.3 تا 15 درجه ‌سانتي‌گراد، اسيديته 7.9 تا 8.1، هدايت الكتريكي بين 354 تا 732 ميلي‌موس بر سانتي‌متر، اكسيژن محلول بين 8.4 تا 9.6 ميلي‌گرم در ليتر و براي اكسيژن مورد نياز زيستي و اكسيژن مورد نياز شيميايي به‌ترتيب بين يك تا 3.7 و 2.5 تا 13.9 ميلي‌گرم در ليتر متغير بود. بررسي‌ها نشان داد، از نظر مكاني در ايستگاه‌هاي مورد بررسي به طرف پايين‌دست رودخانه، افزايش پارامترهاي BOD5 و COD در سطح يك درصد معني‌دار است. ضمناً كاهش ميزان اكسيژن محلول از نظر زماني يعني در فصول مختلف سال در سطح يك درصد معني‌دار مي‌باشد. بررسي‌‌ها نشان داد، تغييرات پارامترهاي BOD5 ‍‍،COD و DO عمدتاً متاثر از تغيير شرايط محيطي و شدت فعاليت مزارع پرورش ماهي مي‌باشد. هرچند كه در پساب مزارع پرورش ماهي در شرايط كنوني مقادير پارامترهاي BOD5 و COD پايين‌تر از حد مجاز استانداردهاي محيط‌زيست مي‌باشد، بديهي است با گسترش فعاليت مزارع پرورش ماهي قزل‌آلا و با تخليه مستقيم پساب اين مزارع به آب رودخانه، مشكلات زيست‌محيطي رودخانه افزايش خواهد يافت.

In recent years, activities on trout fish farming is developed significantly in Ortakand River. Fish production may have huge impact on the river ecosystem if an environmental rule is neglected. This research was carried out in Ortakand River in Kalat city in Khorasan Razavi with the aim of investigation of fish production projects effluent effect on the river water quality. Two fish farms and seven stations were selected and during one year in each season, water samples were collected. The samples were analyzed in the laboratory for determining some physic-chemical and biological parameters of water samples. The results showed that the average of these parameters were within a range between 13.3-15 °C of temperature, 7.9-8.1 of pH, 354-732 mmhos/cm of EC, 8.4-9.6 mg/L of DO, 1-3.7 and 2.5-13.9 mg/L of BOD5 and COD, respectively. The results showed that BOD5 and COD concentration had a significant increasing toward upstream (p < 0.01), spatially. Meanwhile, amount of DO showed a significant decrease (p < 0.01), temporaly. This research revealed that changes in concentration of BOD5, COD and DO were dominantly due to fluctuations of environmental conditions and activity rates of the farms. Although, the amount of COD and BOD5 in fish farms effluent in current situation are less than the standard environmental amount, but environmental impacts could be increased by activities of new fish farms.