تحليل گزاره‌هاي پرسشي در سوره «مومنون» بر اساس نظريه كنش كلامي

An Analysis of Questions in Surah "Al-Mu’minoon" Based on "Speech Act" Theory

گزاره‌هاي پرسشي با كاركردهاي كنشيِ متنوّعي كه در زبان دارد، يكي از ابزارهاي موثر زبان در تاثيرگذاري بر مخاطب، و ايجاد كنش‌هاي بيروني است. با توجّه به اهميت ويژه‌ي گزاره‌هاي پرسشي، در تاثير و بلاغت كلام، بررسي مورديِ كنش‌هاي كلاميِ گزاره‌هاي پرسشي در قرآن كريم و تبيين نقش كنشيِ آنها در تاثير و بلاغت قرآن، از ضروريات پژوهش در حوزه‌ي بلاغت و قرآن‌پژوهي است. در اين مقاله به منظور تبيين جنبه‌هاي ديگري از بلاغت گزاره‌هاي پرسشي در قرآن كريم، بر اساس نظريه‌ي كنش كلامي(speech act)، به بررسي كاركردهاي كنشيِ گزاره‌هاي پرسشي در قرآن كريم مي‌پردازيم و براي دست‌يابي به نتايج دقيق‌تر در اين زمينه، سوره‌ي «مومنون» به‌عنوان زمينه‌ي بررسيِ موردي انتخاب شده است. نتايج اين تحقيق، كاركردهاي هدفمند و پوياي زبان قرآن در عرصه‌ي كنش‌هاي كلامي را نشان مي‌دهد. از سوي ديگر، با توجّه به ابتناي مباني نظريه‌ي كنش كلامي بر «زيان طبيعي» و كاركرد آن در جوامع انساني، برخي مبانيِ اين نظريه، در تضاد با ويژگي‌هاي كلام وحياني قرآن و ديگر كتاب‌هاي آسماني است، و در بررسي آيات قرآن كريم بر اساس نظريه‌ي كنش كلامي، بايد نسبت به اين مساله دقت لازم را به عمل آورد.

Having a variety of performative functions in the language, questions are one of the most effective tools affecting the audience, and creating external acts. Regarding the special importance of questions in influencing and the rhetoric of speech, case studies of the speech acts of questions in the Holy Qurʹan, and explicating their performative function in the influence and eloquence of the Qurʹan is one of the necessities in the field of rhetoric and Quraʹnic studies. To explain some other aspects of the rhetoric of questions in the Qurʹan, in this article, based on speech act theory, we study the performative functions of questions in the Qurʹan. To achieve better results, surah "Al-Mu’minoon" has been selected as the corpus. The results of this research show the purposeful and dynamic functions of the language of the Qurʹan in the realm of speech acts. On the other hand, due to the fact that speech act theory is founded on "natural language" and its function in human societies, some principles of this theory are contrary to features of the inspirational language of the Qurʹan and other scriptures. Thus, in the study of verses of the Holy Quran using speech act theory, this needs to be taken into account.