پيوند آيه ها و آرايه ها در مرصـاد العبـاد

Connecting Verses and Rhetorical Devices in Mersad-al-Ebad

مرصاد العباد يكي از آثار با شكوه نثر فارسي در قرن هفتم است. دوره اي كه ادب فارسي از حيث تاثير پذيري از قرآن و حديث و ادب عربي در اوج است. نويسنده كتاب، توانسته است با استفاده هنرمندانه از آيات قرآن و احاديث نبوي و بر اساس سه مرحله شريعت ، طريقت و حقيقت، مسير سير و سلوك عرفاني را ترسيم كند . در اين مقاله تاثير كلام وحي بر مرصاد العباد بررسي شده است . اين جستار نشان مي دهد كه نجم الدين رازي ضمن حفظ سنت مشايخ تصوف در استفاده از قرآن و حديث ، در به كار گيري آيات وحي در ساختار تاليفي مرصاد العباد ودر محتواي آن نوآوري داشته است . حوزه استفاده او از كلمات و متن آيات از يك واژه تا يك بند است . در قسمت برون متني يا ساختار تاليفي ، نويسنده در نحوه انتخاب نام فصل ها و باب ها و نامگذاري آنها از كلمات آيات و متن آيات بهره برده است . هم چنين در قسمت درون متني و محتوا، نجم رازي با مقاصد مختلفي مانند استناد ،استشهاد ، تاويل و تفسير، هم از متن آيات و هم از ترجمه آنها استفاده كرده و دست به تركيب سازي و تصوير سازي زده و انواع آرايه هاي بلاغي را آفريده است . اين تركيب ها و تصوير ها بيشتر از نوع اضافه تشبيهي است كه يك ركن آن كلمه قرآني يا ترجمه آن است .

Mersad-al-Ebad is considered one of the great works in Persian prose in the 7th century, when Persian literature was at its peak in terms of being influenced by the Qurʹan, hadith and Arabic literature. Artistically using Qurʹanic verses, Prophet Muhammadʹs Hadith and based on the three stages of shariat, tariqah and ?aq?qah (ultimate truth), the author of this book has been able to depict the spiritual journeying and wayfaring. In this article, the effects of the Qurʹan on Mersad-al-Ebad has been studied. The results show that Najmeddin Razi while protecting Sufi leaders’s tradition in using the Qurʹan and hadith, innovatively applied the Qurʹanic verses in Mersad-al-Ebadʹs structure as well as its content. His use of words and the texts of verses range from a single word to a full paragraph. In the outer structure or the compilation structure, Razi used Qurʹanic words and verses for the selection procedure and the names of chapters and sections. In the inner part and the content, he has used verses and their translation, for different purposes such as documentation, summoning, paraphrase and interpretation, has embarked on words combination and imagery and has created various rhetorical devices. And he and integration and depiction and crated various kind of rhetorical devices.