درآمدي بر صورت‌بندي «جايگاه مسجد در سياست‌هاي جمهوري اسلامي ايران»، بر پايه تطورات كاركردي مساجد در گذر تاريخ

An Introduction to the Formulation of ‘the Place of Mosques in the Policies of the Islamic Republic of Iran’ On the Basis of the Functional Developments of Mosques throughout the History

مسجد، به‌عنوان اصيل‌ترين نهاد فرهنگي برخاسته از انديشه ديني، ظرفيت‌هاي نهفته فراواني براي نقش‌آفريني در حيات فرهنگي جامعه اسلامي دارد. مساجد مانند هر پديده ديگر، تنها در صورت سياست‌گذاري و مديريت صحيح مي‌توانند نقش خود را به بهترين وجه در مناسبات مختلف جامعه ايفا كنند. يكي از ابعاد مهم سياست‌گذاري و مديريت مساجد، توجه به ابعاد كاركردي اين نهاد مقدس است. در اين مقاله، با بررسي منابع تاريخي و ديني، ده كاركرد براي مساجد در جامعه اسلامي شناسايي و احصا شده و سير تطورات اين كاركردها در چهار دوره مورد بررسي قرار گرفته است: 1) دوران صدر اسلام: دوره شكوفايي و بالندگي مسجد؛ 2) دوران فتوحات و آغاز ارتباط مسلمانان با ديگر تمدن‌ها: دوره آغاز افول و انحراف مسجد از جايگاه ديني خود؛ 3) دوران پس از فتوحات تا آغاز جنبش‌هاي سياسي ديني: دوره ركود مسجد و تقليل كاركردي آن؛ 4) دوران جنبش‌هاي سياسي امت اسلامي: دوران بازگشت به كاركردهاي غيرفردي. در نهايت، نحوه پرداختن به اين كاركردها در دوره پس از پيروزي انقلاب اسلامي تاكنون، مورد تحليل و بازخواني قرار گرفته است تا از اين رهگذر بتوان به سياست‌گذاري اعتلاي جايگاه مسجد در جمهوري اسلامي ايران انديشيد.