تعيين سهم منابع توليد رسوب از طريق مقايسه نتايج روش‌هاي ‏تهيه نقشه سيماي فرسايش، انگشت‌نگاري و اندازه‌گيري ‏ميداني

Estimation of sediment sources through comparing results from soil ‎erosion mapping, fingerprinting and field measurement techniques

به‌­دليل استفاده­ بي­‌رويه بشر از منابع طبيعي، افزايش بار رسوبي سبب مشكلات درون و برون منطقه­‌اي در رابطه با حوزه­‌هاي آبخيز شده است. براي مبارزه­ موثر با اين پيامدها، اطلاع از ماهيت و اهميت نسبي و منشا منابع اصلي رسوب ضروري است. امروزه براي اين منظور، روش­‌هاي مختلفي براي تعيين منابع توليد رسوب مورد توجه قرار گرفته، لكن ارزيابي دقت و تطابق نسبي آن­‌ها با يكديگر كمتر بررسي شده است. از اين­‌رو، پژوهش حاضر به­‌منظور ارزيابي تطبيقي نتايج حاصل از روش­‌هاي مبتني بر انگشت­‌نگاري رسوب، سيماي فرسايش خاك و اندازه­‌گيري مستقيم منابع رسوب انجام شد. طبق نتايج حاصل به‌روش انگشت­‌نگاري، واحد سنگ­‌شناسي مارن بيشترين سهم رسوب را با 85 درصد به خود اختصاص داد كه با وضعيت فرسايشي شديد حاصل از نقشه سيماي فرسايش با كد CS23R41G42 مطابقت دارد. نتايج حاصل از اندازه­‌گيري مستقيم نيز نشان داد كه واحد سنگ­‌شناسي مارن با فرسايش 34.4 تن در هكتار و در حالت سالانه با مقدار 14023 تن فرسايش در رتبه­ نخست قرار مي­‌گيرد و واحدهاي ديگر شامل رسوبات رودخانه­‌اي جديد و رسوبات آبرفتي قديم به­‌ترتيب در رتبه­‌هاي بعدي قرار مي­‌گيرند كه اين نتايج نيز منطبق با نتايج انگشت­‌نگاري رسوب بوده است. در مجموع، اختلافات موجود در نتايج حاصل از روش­‌هاي انگشت­‌نگاري رسوب، نقشه سيماي فرسايش و اندازه­‌گيري مستقيم به­‌دليل رويكرد كمي و يا كيفي بررسي وضعيت فرسايش در روش­‌هاي مذكور و عدم لحاظ نسبت تحويل رسوب و ساير فرآيندهاي حاكم بر انتقال رسوب بوده است كه استفاده هم­‌زمان و تركيبي آن­‌ها براي دست­‌يابي به نتايج قابل اعتماد را مورد تاكيد قرار مي­‌دهد.

Many on-site and off-site problems occurred due to irregular human use of natural ‎resources leading to increasing sediment loads in watersheds. Understanding relative ‎importance and source of erosion and sediment is essential for effective control of ‎aforesaid problems.‎‏ ‏Todayʹs, there are different techniques for determining sediment ‎sources. However, the evaluation of their relative agreement has been less considered. ‎Towards his attempt, the present study aimed to compare the results of fingerprinting, soil ‎erosion feature map and direct field measurements of soil erosion. According to the results ‎of fingerprinting technique,‎‏ ‏the‏ ‏red gysiferouse marl‏ ‏geological‏ ‏unit with 85 percent ‎contribution in sediment yield was most important sediment source. It was in the same line ‎with that reported from soil erosion feature map with code of‏ ‏CS23R41G42. The results of ‎field measurements also showed that‏ ‏the‏ ‏red gysiferouse marl‏ ‏geological‏ ‏unit with soil ‎erosion rate of 34.4 t ha-1‎‏ ‏and 14023 t annual erosion had the highest proportion in ‎sediment yield. Other geologic units viz.‎‏ ‏young alluvial deposits and‏ ‏old alluvial clastic ‎lied in second and third orders. These were also consistent with those of fingerprinting ‎technique. Totally, the differences in the results of fingerprinting technique, soil erosion ‎feature map and field measurement techniques referred to their quantitative or qualitative ‎approaches and not considering sediment delivery ratio concept and other sediment ‎transition processes. It clearly confirmed the necessity of simultaneous use of all aforesaid ‎techniques to get access to reliable results.‎