نقش فراشناخت و حل مساله در پيش‌بيني بهزيستي روان‌شناختي در دانش‌آموزان دختر و پسر شهر اصفهان

An Assessment of the Relationship between metacognitive States, Problem Solving and Psychological well-being

در تعليم و تربيت فراشناخت به معني آگاهي فرد از فرايندهاي شناختي اش و ارزيابي و نظارت بر تفكر خويش به هنگام حل مساله است. فراشناخت به عنوان راهبردهاي برنامه ريزي و تغيير شناخت رابطه ي نزديكي با حل مساله دارد (نپتريچ و ديگروت، 1990). تعريف گوناگوني از حل مساله ارايه شده است كه يكي از آنها از هپنر (1987) است. او حل مساله را مجموعه واكنش‌هاي رفتاري، شناختي و هيجاني فرد مي‌داند كه در هنگام برخورد با مسايل روزانه و به منظور سازگاري با كنش‌هاي دروني و بيروني بروز مي‌كنند. بر اين اساس، هدف پژوهش حاضر بررسي ارتباط بين مولفه‌هاي فراشناخت و ابعاد حل مساله با بهزيستي روان‌شناختي در دانش‌آموزان بود. به اين منظور، از بين جامعه آماري دانش آموزان مقطع راهنمايي و دبيرستان شهر اصفهان، تعداد 97 دانش آموز (50 دختر و 47 پسر ) با دامنه سني 14 تا 18 سال به روش تصادفي انتخاب شدند و پرسشنامه فراشناخت حالت دانش آموزان (اونيل و عابدي، 1996)، پرسش نامه حل مساله هپنر و پترسون (1982) و مقياس بهزيستي روان‌شناختي ريف (1989) را تكميل نمودند. تحليل يافته ها نشان داد كه مولفه هاي فراشناختي رابطه مثبت و معنادار (در دخترها: 47/0 = r، 001/0 > P و در پسرها: 49/0= r، 001/0 > P) و ابعاد حل مساله رابطه منفي و معناداري (در دخترها:72/0- = r، 001/0 > P و در پسرها 64/0- = r، 001/0 > P) با بهزيستي روان‌شناختي دانش آموزان دارد. تحليل رگرسيون چند متغيره گام به گام نشان مي‌دهد كه از بين مولفه‌هاي فراشناختي، آگاهي در دختران وخودبازبيني در پسران و از بين مولفه هاي حل مساله به ترتيب در دخترها اعتماد به حل مساله و كنترل شخصي و در پسرها سبك گرايش اجتناب، بيشترين توان پيش بيني بهزيستي رواني را داشته است. بر اساس يافته‌هاي پژوهش به نظر مي‌رسد دانش‌آموزان دختري كه در هنگام برخورد با مشكلات و تكاليف يادگيري از فرايند تفكر خويش آگاه بوده و همچنين به توان خود در حل مشكلات اعتماد بيشتري دارند و دانش آموزان پسري كه به هنگام برخورد با موضوع يادگيري عملكرد خويش را بازبيني و اصلاح كرده و از سبك اجتنابي كمتر استفاده مي‌كنند، احساس سلامت روان بيشتري داشته و سطح سازگاري بالاتري در برخورد با تكاليف از خود نشان داده‌اند.

Metacognition in education means a personʹs awareness of his cognitive processes and monitor and evaluate their thinking during problem solving. Metacognition as planning and cognitive change strategies has is a close relationship with problem solving (Nepetrich & Digrot 1990). Hepner (1987) suggest problem solving as a collection of behavioral, cognitive and emotional reactions of an individual which can be observed in a person’s daily activities and are with the purpose of adjustment with intrinsic and extrinsic stimuli. For this aim, 97 students (14 to 18 years) from Isfahan high school and secondary schools were randomly selected (50 girls and 47 boys) and were given the students’ state meta cognitive inventory (Oniel and Abedi 1996), the Hepner and Peterson’s problem solving inventory (1982) and Ryff’s scales of psychological well-being (1989). Findings of the study indicated a positive and significant relationship between meta cognitive components and psychological well-being (in girls r=0.47, P < 0.001and on boys: r=0.49, P < 0.001) on the one hand and a negative and significant relationship between the dimensions of problem solving and the students’ psychological well-being (in girls: r=-0.72, P < 0.001and in boys: r=-0.64, P < 0.001). the stepwise multiple regression analysis awareness in girls and self- checking in boys in meta cognitive components and trust in problem solving and personal control in girls and avoidance tendency style in boys in problem solving components could best predict the psychological well-being of the students. It is concluded that the girls students with higher self-meta cognitive awareness and higher trust in their problem solving process and boys student with conscious correction, and less avoidance strategies have higher feelings of wellbeing and adjustment in dealing with different tasks.