ارزيابي عوامل موثر بر فرسايش‌پذيري مارن‌هاي استان همدان با استفاده از دستگاه باران‌ساز

The evaluation of effective factors on marls erosion by rainfall simulator in Hamedan

مارن‌ها نسبت به فرسايش بسيار حساس بوده و ساليانه هزاران تن رسوب را راهي مخازن سدها و محل پخش سيلاب در ايستگاه‌هاي تغذيه مصنوعي مي‌نمايد كه در نتيجه، هزينه‌هاي پالايش آب شرب و پيش‌پالايي آب تغذيه مصنوعي به ‌شدت افزايش مي‌يابد. لذا بررسي مارن‌ها از ابعاد مختلف براي كارشناسان و محققان حايز اهميت است. در اين پژوهش سعي شده است تا متغيرهاي موثر بر ميزان فرسايش‌پذيري مارن‌هاي استان همدان شناسايي شود. به ‌همين منظور از 41 نقطه در سه منطقه مارن‌دار، 49 نمونه اخذ و براي تعيين مقادير متغيرهاي فيزيكي و شيميايي‌ مورد نظر به آزمايشگاه ارسال و هم‌زمان مشخصات محل نمونه‌برداري‌ها، چون شيب، موقعيت جغرافيايي و امتيازات هفت پارامتر براي عامل سطحي خاك يادداشت شد؛ همچنين با استفاده از دستگاه باران‌ساز كامفورست در 41 نقطه فوق‌الذكر، آزمايش باران مصنوعي انجام و 41 نمونه روان­آب تهيه و در آزمايشگاه با روش‌هاي ساده مقدار تلفات ‌خاك اندازه‌گيري و محاسبه شد؛ سپس مقادير 23 متغير فيزيكي و 15 متغير شيميايي تعيين شده؛ در نهايت، همه داده‌ها به­ وسيله آزمون كولموگروف- اسميرنوف بررسي و متغيرهاي غيرنرمال با ‌لگاريتم‌گيري نرمال شد و آن­گاه به‌وسيله­ آزمون‌هاي همبستگي، رگرسيون دو متغيره و چند متغيره بررسي شدند. نتايج نشان داد كه تنها نُه متغير فيزيكو- شيميايي با ميزان ‌‌تلفات خاك رابطه معني‌دار و خطي نشان مي‌دهد. از اين ميان، شاخص ‌خميري، درصد ‌رس و نسبت ‌رس، به‌ ترتيب مهم‌ترين متغيرها براي ارزيابي ميزان تلفات خاك از مارن‌هاي منطقه به‌ شمار مي‌روند.

The marl soil types are very sensitive to erosion and are deposited into reservoirs of dams and areas of flood spreading in form of considerable sediment annually. This process increases the expenses of filtration of drinkable water and pre-filtration of water of artificial recharge severely. So the investigation of marl soil types from different aspects is very important for experts and researchers. In this research, it was tried to recognize the effective variables on erosion rate of marls in Hamedan province. 49 samples of 41 spots in 3 marl areas were taken to determine the physical and chemical properties. The characteristics of place of sampling like; slope, geographical situation and privilege of 7 parameters for surface factor of soil were noted. Also, the test of simulated rain was done by the Kamphorst?s rainfall simulator apparatus in the 41 above spots and 41 samples of runoff were taken and the amount of soil lost were measured and calculated by simple method in the laboratory. The amounts of 23 physical and 15 chemical variables were determined. Then, all data were evaluated by Kolmogorov-Smirnov test and the abnormal data were normalized by logarithm and were evaluated by correlation, bi-variate and multivariate regression tests. The results showed that only 9 variables have significant and linear relation with soil loss, where plastic index, clay percent and clay ratio are the most important variables for evaluation of marl soil loss at marls of investigated areas respectively.