ارزيابي ميزان پايداري نرعقيمي در تعدادي از لاين‌هاي نرعقيم سيتوپلاسمي در برنج

Evaluation of Sterility Stability for Some of Rice Cytoplasmic Male Sterile Lines

ارزيابي پايداري عقيمي لاين‌هاي نرعقيم جهت گزينش لاين‌هاي مطلوب از برنامه‌هاي مهم در توليد برنج هيبريد است. از اين‌رو در تحقيق حاضر از 7 لاين نرعقيم سيتوپلاسمي (A لاين) و تعداد 33 لاين نرعقيم حاصل از هفتمين تلاقي برگشتي ارقام ايراني با لاين‌هاي نرعقيم معرفي‌شده از ايري به همراه لاين والديني به‌صورت آزمايش كرت‌هاي خردشده در زمان و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي استفاده گرديد. صفات درصد عقيمي گرده در 9 دوره و عقيمي خوشه در 5 دوره در شرايط مزرعه‌اي و گلخانه مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج حاصل از تجزيه واريانس حاكي از وجود تفاوت معني‌دار بين اثر متقابل لاين‌هاي مورد مطالعه در زمان براي هر دو صفت عقيمي گرده و خوشه در سطح احتمال 1 درصد بود. مقايسه ميانگين‌ صفت عقيمي گرده نشان داد كه پنج رقم نعمت، شصتك محمدي، گرده، حسني ريشك قرمز و خزر در تمامي تلاقي‌هاي انجام شده با لاين‌هاي نرعقيم بين‌المللي، عقيمي كامل در نه دوره ارزيابي از خود نشان داده‌اند و جز لاين‌هاي كاملاً عقيم و پايدار بودند كه نشان‌دهنده انتقال ژن‌هاي عقيمي از لاين‌هاي خارجي به ارقام مورد نظر بود. مقايسه ميانگين درصد عقيمي گرده و خوشه در تعدادي از لاين‌هاي نرعقيم سيتوپلاسمي برنج در مراحل ارزيابي عقيمي نشان داده كه لاين حسني A (حسني × دانش2A) ضمن داشتن عقيمي كامل در 4 دوره زماني مورد مطالعه از شهريور تا مهرماه، در سه دوره نيز از بهار تا شهريور باروري نسبي داشته و تنها در دوره اول كاشت در اوايل بهار بيشترين مقدار توليد بذر نوكليوس (67/25 درصد) را داشته است. لاين IR68899A نيز كه در تمامي مراحل ارزيابي عقيمي بالايي نشان داده بود در شرايط گلخانه‌اي با دماي بالا ( > 24 درجه سانتي‌گراد) و طول روز كوتاه ( < 75/13 ساعت) 67/15 درصد تشكيل بذر داشته است. از اين‌رو از اين لاين‌ها مي‌توان در برنامه هيبريد دو لاين بهره برد.

Evaluation of sterility stability between male sterile lines for favorite lines selection is necessary to production of hybrid rice program. So that in present research utilization of 7 cytoplasmic male sterile lines (A line) and 33 male sterile lines product of 7th backcrosses of Iranian varieties with IRRI standard male sterility lines. Experiment was based on a split plot to time design in RCBD. Results of variance analysis showed significant line × time interaction for pollen sterility and panicle at 5% level. Pollen sterility means comparison indicated that five varieties Nemat, Shastak mohammadi, Gerde, Hasani rishak ghermez and Khazar in all crosses with standard lines showed complete sterile in 9 evaluation stages and allocated as completely sterile and stable lines that can be used as sources for transforming sterility genes into new varieties. Pollen and panicle sterility percent of means comparison indicated that Hasani A line despite bearing complete sterility in four stages (3, 10, 17, 7 to 14), have partial fertility in three stages (6, 6, 7 in greenhouse) and have been maximum seed production percentage (25.67%) in 2 initial stages of plant. seed production percentage of IR68899A line that shown the most sterility in all stages was 15.67% at high temperature ( > 24c°) and low light ( < 13.75 h) conditions in greenhouse. Therefore, could be utilized for two line hybrid programs.