ارزيابي ژنتيكي صفات كمي برنج (Oryza sativa L.) با استفاده از روش تجزيه ميانگين نسل ها

The Genetical Evaluation of Quantitative Traits in Rice (Oryza sativa L.) by Generation Mean Analysis

به منظور مطالعه نحوه عمل ژن در ارقام برنج از لحاظ عوامل موثر بر عملكرد، چهار رقم برنج با سطوح متفاوتي از صفات، مورد مطالعه قرار گرفتند. ابتدا تلاقي هاي مستقيم و معكوس بين ارقام سنگ طارم × گرده، IRRI2 × IR229 و تلاقي هاي برگشتي انجام گرفت. بذور F1 و تلاقي هاي برگشتي در سال هاي بعد كاشته و با خودگشن شدن بذرهاي F1، نسل F2 ايجاد شد. بدين ترتيب ده نسل مختلف در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار مورد ارزيابي قرار گرفتند. همه صفات كمي مورد بررسي براي دو تلاقي در شرايط مزرعه، داراي مقدار 2? معني داري براي مدل افزايشي- غالبيت بودند (به جز صفت تعداد طول خوشه در تلاقي سنگ طارم × گرده) كه وجود حداقل اثرات متقابل دو ژني را نشان مي دهد، آزمون مقياس وزني نشان داد كه اجزاي افزايشي-غالبيت همراه با اثرات متقابل افزايشي × افزايشي، افزايشي × غالبيت و اپيستازي از نوع مضاعف مسيول كنترل ژنتيكي صفات مرتبط با عملكرد مي باشند. وراثت پذيري عمومي و خصوصي به ترتيب در دامنه 56/0 تا 98/0 و 03/0 تا 68/2 برآورد گرديد. براي صفت ارتفاع بوته و وزن هزار دانه در تلاقي IRRI2 × IR229 تعداد فاكتورهاي موثر بيشتر از يك ژن برآورد گرديد.

In order to study mode of gene action in rice for the traits related to yield, four varieties of rice were investigated. Direct and reciprocal crosses have been done between parents Sang-Tarrom and Gerdeh, IR229 and IRRI2 and their back crosses. The F1 and BC seeds were grown in 2006 and F1 plants were selfed for obtaining F2 seeds. Therefore, 10 different populations (generations) including P1, P2, F1, RF1, BC1, RBC1, BC2, RBC2, F2 and RF2 were planted in a randomized complete block design with three replications. The Additive×Dominance model was significant for the traits in both crosses (except number of panicle length trait in Sang-e-Tarrom×Gerdeh cross). The join scaling test indicated that the inheritance of traits related to yield was described by Additive×Dominance components, non-allelic interactions mainly Additive×Additive and Additive×Dominance and duplicate epistasis. Estimated of narrow and broad-sense heritability for two crosses was 0.56 to 0.98 and 0.03 to 2.68 respectively. More than one major gene group appeared to be involved for the expression of 1000-grain weight and plant height while the remaining traits showed the presence of at least one major group of genes for controlling their inheritance.