بررسي عناصر داستان «اعرابي و سبوي آب» در مصيبت‌نامه، مثنوي و دفتر هفتم مثنوي

The Analysis of the Story of “the Arab and Pot of Water” in Mosibat-N?meh, Masnavi and Daftar-e Haftom-e Masnavi

داستان «اعرابي و سبوي آب» از جمله داستان‌هايي است كه در متون مختلف منظوم و منثور فارسي آمده است. در ميان آثار منظوم، اين داستان را در مصيبت‌نامه عطّار، مثنوي و دفتر هفتم مثنوي مي‌توان ديد. در اين مقاله، به منظور شناختن قدرتِ خلّاقيت و داستان‌پردازي سرايندگان اين آثار، برخي از عناصر اين داستان چون پيرنگ، شخصيّت، گفت‌وگو، حقيقت‌نمايي و زاويه ديد بررسي مي‌گردد. تحليل زاويه‌ ديد بر اساس ديدگاه روايت‌شناساني چون پرينس و ريمون- كنان، كه آن را كانوني‌شدگي مي‌نامند، نشان مي‌دهد كه تعداد شخصيّت‌هاي كانوني‌شده داستان در مثنوي مولوي بيشتر است. به نظر مي‌رسد مولوي با گسترش دادن پيرنگِ داستان و نيز با افزودن بر تعداد شخصيّت‌ها و ايجاد گفت‌وگوهاي طولاني، داستان و عمل روايت را جذّاب‌تر نموده است. نگارندگان اين جُستار مي‌كوشند با بررسي عناصر يادشده نشان دهند كدام‌يك از اين سرايندگان در پرداخت اين داستان موفق‌تر بوده‌اند. سراينده گُمنام دفتر هفتم، به‌‌رغم آنكه مثنوي را پيشِ رو داشته است، بهره‌ چنداني از شيوه‌هاي داستان‌پردازي مولوي نبرده است.