اثر ريزوباكترهاي محرك رشد گياه بر عملكرد و اجزاي عملكرد كنجد (Sesamum indicum L.)

Effect of Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPR) on Yield and Yield Components of Sesame (Sesamum indicum l.) with Emphasize on Environmental Friendly Operations

به منظور بررسی اثر كودهای زیستی مختلف بر عملكرد و اجزای عملكرد كنجد (Sesamum indicum L.) آزمایشی در سال زراعی 88-1387 در قالب طرح بلوك‌های كامل تصادفی با 3 تكرار در دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 7 نوع كود زیستی مختلف شامل: 1- نیتراژین (دارای باكتری‌های Azotobacter sp.، Azospirillum sp. و Pseudomonas sp.)، 2- نیتروكسین (دارای باكتری‌های Azotobacter sp. و Azospirillum sp.)، 3- سوپرنیتروپلاس (دارای باكتری‌های Azospirillum sp.، Bacillus sp. و Pseudomonas sp.)، 4- باكتری‌های حل‌كنندۀ فسفات (دارای باكتری‌های Bacillus sp. و Pseudomonas sp.)، 5- بیوفسفر (دارای باكتری‌های Bacillus sp. و Pseudomonas sp.)، 6- نیتروكسین به‌علاوۀ باكتری‌های حل‌كنندۀ فسفات و 7- نیتروكسین به‌علاوۀ بیوفسفر و تیمار شاهد بودند. نتایج نشان داد كه عملكرد دانه تحت‌تأثیر كودهای زیستی مختلف قرار گرفت و از این نظر تلفیق كودهای نیتروكسین و باكتری‌های حل‌كنندۀ فسفات نسبت به سایر تیمارها برتری داشت. برتری استفاده تلفیقی از كودهای نیتروكسین و باكتری‌های حل‌كنندۀ فسفات در وزن دانه در بوته و شاخص برداشت نیز مشاهده شد. نتایج حاكی از آن بود كه كودهای زیستی نیتراژین، نیتروكسین به‌علاوۀ بیوفسفر، نیتروكسین به‌علاوۀ باكتری‌های حل‌كنندۀ فسفات، بیوفسفر، باكتری‌های حل‌كنندۀ فسفات و نیتروكسین به ترتیب باعث افزایش 62، 53، 51، 36 و 30 درصدی وزن خشك غلاف در بوته در مقایسه با تیمار شاهد شدند. گر چه اثر كودهای زیستی بر میزان روغن دانه معنی‌دار نبود، ولی استفاده از بیوفسفر و نیتراژین میزان روغن دانه را به طور جزئی (به‌ترتیب 5/1 و 1 درصد) افزایش داد. به طور كلی نتایج این آزمایش نشان داد كه استفاده از كودهای زیستی ضمن افزایش عملكرد و بهبود خصوصیات كیفی كنجد می‌تواند وابستگی به كودهای شیمیایی و مخاطرات زیستی آنها را كاهش داده و به عنوان راهكاری بوم‌سازگار جهت توسعه كشاورزی پایدار و حفظ سلامت بوم‌نظام‌ها مورد توجه قرار گیرد.

In order to evaluate the effects of different plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) on yield and yield components of sesame, an experiment was conducted in the form of Randomized Complete Block Design with three replications at Research Station, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad in year 2009. Treatments were: 1) Nitragin (containing of Azotobacter sp., Azospirillum sp. and Pseudomonas sp.), 2) Nitroxin (containing of Azotobacter sp. and Azospirillum sp.), 3) Super nitro plus (containing of Azospirillum sp., Bacillus sp. and Pseudomonas sp.), 4) Phosphate suloblizing bacteria (containing of Bacillus sp. and Pseudomonas sp.), 5) Bio Phosphate (containing of Bacillus sp. and Pseudomonas sp.), 6) Nitroxin + Phosphate suloblizing bacteria, 7) Nitroxin + Bio Phosphate and control. The results showed that seed yield affected by PGPR and Nitroxin + Phosphate suloblizing bacteria treatment had superior effect on seed yield compared to other treatments. Superior effect of Nitroxin + Phosphate suloblizing bacteria treatment also was shown on plant seed weight and harvest index. Nitragin, Nitroxin + Bio Phosphate, Nitroxin + Phosphate suloblizing bacteria, Bio Phosphate, Phosphate suloblizing bacteria, Nitroxin treatments increased dry weight of capsules per plant of 62, 53, 51, 36 and 30 percent compared to control, respectively. Although, the effect of PGPR was not significant on sesame seed oil content but Bio Phosphate and Nitragin treatments increased seed oil content by 1 and 1.5 percent, respectively. In general, results showed utilization of PGPR can improve seed yield and seed oil content, which can decrease dependence of sesame seed production to chemical fertilizer, decrease negative environmental impacts and as an ecofriendly inputs can help to produce crops and sustainable agriculture guidlines.