ارزيابي خصوصيات فيزيولوژيكي و عملكرد دانه ارقام كلزا در شرايط تنش خشكي پايان فصل در شرايط آب و هوايي اهواز

Evaluation Physiological Characteristics and Grain Yield Canola Cultivars under end Seasonal Drought Stress in Weather Condition of Ahvaz

این تحقیق به مدت دو سال زراعی 87-1386 و 78-1387 در شرایط مزرعه‌ای در بخش اصلاح و تهیه نهال و بذر مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. عامل اصلی شامل سطوح خشكی 50، 60 و70 درصد تخلیه رطوبت خاك كه از مرحله شروع گل دهی تا زمان رسیدگی كامل اعمال گردید و عامل فرعی سه رقم كلزای بهاره به نام های هایولا401، شیرالی و آر.جی.اس بودند كه در چهار تكرار در قالب طرح بلوك های كامل تصادفی به صورت اسپلیت پلات اجرا شد. صفات مورد بررسی شامل عملكرد دانه، عملكرد بیولوژیك، شاخص برداشت، اجزا عملكرد دانه، ارتفاع بوته، قطر ساقه، طول خورجین، تعداد ساقه در بوته، درصد روغن و پروتئین بودند. نتایج نشان داد تنش خشكی سبب كاهش معنی دار عملكرد دانه، عملكرد بیولوژیك و شاخص برداشت شد كه این كاهش به ازای هر درصد تنش خشكی از 50 به 70 درصد تخلیه رطوبتی به ترتیب 2، 35/1 و 81 /0 درصد بود. میانگین دو ساله كاهش وزن هزار دانه، تعداد خورجین در بوته و تعداد دانه در خورجین در اثر تنش خشكی (تخلیه رطوبتی از 50 به 70 درصد) به ترتیب 27، 36 و 20 درصد بودند. تنش خشكی سبب كاهش معنی دار ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد ساقه جانبی و طول خورجین شد، به طوری‌كه میانگین دو ساله كاهش آن ها به ترتیب 12، 46، 36، و 14 درصد بود. قطر ساقه و تعداد ساقه جانبی نسبت به سایر صفات اندازه گیری شده بیش‌تر تحت تاثیر تنش خشكی قرار گرفتند. تنش خشكی درصد روغن دانه را 12 درصد كاهش و پروتئین دانه را 5/18 درصد افزایش داد و همچنین عملكرد پروتئین و روغن در سطح احتمال 5 درصد به طور معنی‌داری كاهش یافت. درجمع بندی نهایی در شرایط استان خوزستان تنش خشكی انتهایی كه در ماه های اسفند و فروردین كه هم زمان با مرحله گل دهی و پر شدن دانه رخ می دهد منجر به كاهش عملكرد دانه و اجزای آن شده و تاثیر منفی در رشد ساقه و كمیت روغن و پروتئین دارد، بنابراین با مدیریت آبیاری و انتخاب ژنوتیپ های متحمل به خشكی و زودرس می توان تنش خشكی پایان فصل را در شرایط استان خوزستان مدیریت نمود و تولید كلزا را بهبود بخشید.

To evaluate canola cultivars response to physiological characteristics and grain yield end seasonal drought stress in weather condition of Ahvaz, farm experiments were done at research farm of Khuzestan agriculture and natural resources center. During 2007-2008 and 2008-2009 crop years. Farm test comprised drought stress was done as split plot form with randomize complete block design with four replication, treatments consist of drought stress (main factor) including 50, 60 and 70 percent of water use content, which was applied from early heading stage until physiological maturity, and three spring canola cultivar including Shirali, Hayola 401 and R.G.S. were considered as sub plots. Measurements include biological yield, grain yield, harvesting index, number of pod per plant 1000 grain weight, number of grain in pod, plant height, and stem diameter, oil and protein percentage. Results showed that drought stress reduced significantly grain yield, biological yield, harvest index and the average of reduction of them during 2 years for per unit reduce moisture from 50% to 70% were 2, 1.35, and 0.81 percent, respectively. During two years, 1000 grain weight, number of pods per plant and number of grain per pod reduced 27, 36 and 20 percent, respectively. Terminal Drought stress reduced significantly plant height, stem diameter, stem number per plant and pod length, this reduced were 12, 46, 36 and 14 percent, respectively. Stem diameter, and stem number per plant reduced more than other characteristics. In this study oil grain decreased 12 % and protein grain increased 18.5% but oil and protein yield decreased 44.9% and 27.1% respectively..Finally, in weather condition of Khuzestan, terminal drought stress on February and March in which has simultaneous with early flowering stage and filling seed, significantly, reduced yield and compounded yield and affects on stem growth and qualities oil and protein negatively. Therefore, with irrigation management and selection resistance genotypes to drought stress, canola production could be increased.