كاني‌شناسي و زمين‌شيمي كروميتيت‌هاي چشمه‌بيد(نيريز) به منظور تعيين جايگاه زمين‌ساختي

Using Mineralogy and Geochemistry of Cheshmeh-Bid Chromitites (Neyriz) for Determination of Tectonic Setting

سنگ‌هاي دونيتي و‌هارزبورگيتي سرپانتينيتي شده افيوليت‌هاي شمال باختر نيريز به سن كرتاسه پسين، ميزبان انبانه‌هاي كروميتيتي در معدن چشمه‌بيد هستند. اين كروميتيت‌ها به صورت توده‌هاي عدسي شكل در اندازه‌هاي مختلف و به دنبال يكديگر قرار دارند. مهم‌ترين بافت‌هاي قابل مشاهده شامل بافت‌هاي توده‌اي، گرهكي، دانه پراكنده و لايه‌اي است كه نشان‌دهنده ته‌نشست از يك ماگماي در حال سرد شدن هستند. بررسي‌هاي كاني‌شناسي نشان‌دهنده ذوب پيروكسندر پريدوتيت ميزبان و رشد دوباره بلورهاي اليوين در بخش غلاف دونيتي است. شيمي‌كاني كروميت بيانگر عدد كروم بالا(72 تا 77)، عدد منيزيم بالا(62 تا 69) و مقدار TiO2 پايين(04/0 تا 14/0 درصد) در كروميتيت‌هاي معدن چشمه‌بيد است كه قابل مقايسه با كروميتيت‌هاي تشكيل شده از ذوب درجه بالاي گوشته هستند. ميانگين مجموع عناصر گروه پلاتين در نمونه‌هاي اين معدن حدود ppb85/212 است كه در مقايسه با برخي از توده‌هاي كروميتيتي نيريز مانند منطقه تنگ حنا(ppb 1556) بسيار كمتر است و نشان‌دهنده رقيق‌شدگي به دليل درصد بالاتر ذوب ماگماي مادر كروميتيت‌هاي چشمه‌بيد است. مقدار عناصر كميابNi, Co, Zn, Mn, Ga,V در نمونه‌هاي كروميتي و غلاف دونيتي دربرگيرنده آنها به ترتيب برابر با 17 تا 24، 466 تا 842، 852 تا 1084، 22 تا 84، 115 تا 171، 852 تا 1220 پي‌پي‌ام است. روند توزيع عناصر كمياب خاكي و‌ايتريم(REY) در سنگ ميزبان و كروميتيت‌هاي الگوي U شكل نشان مي‌دهد كه مشخص‌كننده واكنش مذاب غني از مواد فرار و عناصر كمياب خاكي(منشا بونينيتي ماگماي مادر) با سنگ ميزبان است. بدين ترتيب به‌نظر مي‌رسد كه كروميتيت‌هاي معدن چشمه‌بيد نيريز در نتيجه نفوذ ماگماي بونينيتي با منشا گوشته اوليه و درجه بالاي ذوب سنگ ميزبان پريدوتيتي در زون بالاي فرورانش جزيره كماني تشكيل شده‌اند.

Dunite and serpentinized harzburgite from northwest of the Neyriz ophiolites are host rocks of some podiform chromite deposits in Cheshmeh-Bid area. These chromite deposits occurred as aligned massive lenses in various sizes. The most important ore textures are massive, nodular, layered and disseminated grains. These textures are goodevidences of crystals settling crystals during the process of magma cooling in the chamber. The mineralogical studies revealed that the pyroxene melting tookplace in the peridotite host rock and olivine is recrystallized in dunite envelope. Mineral chemistry of chromite indicates high Cr number(72-77), high Mg number(69-62) and low TiO2 content(0.04-0.14 %) in chromite samples. These amounts are comparable with those chromitites, which areformed from the high partial melting rate of mantle. The medium amount of PGE determined about 212ppb, which is much lessthan the Tang-e-Hana chromite (1556ppb) deposits. The trace element content of chromitite samples and dunite envelope like Ga, V, Zn, Co, Ni and Mn are between 17-24, 466-842, 852-1048, 22-84, 115-171, and 852-1220 ppm respectively. The U shape of REY pattern indicates the interaction of high volatile and REE bearing melt(boninitic source of parent magma) with host rock. Therefore,the Cheshmeh-Bid chromitite resulted likely from the intrusion of boninitic magma ofprimary mantle with high partial melting in the peridotite host rock. The geotectonic setting is above supra-subduction zone of island arc.