كانه‌زايي مس چينه‌كران نوع مانتو (Manto-type) در آندزيت پورفير پيروبيتومن‌دار كشكوييه رفسنجان، زيرپهنه دهج-ساردوييه

Manto-Type Copper Mineralization in Pyrobitumen-Bearing Porphyritic Andesite, Koshkoiye District of Rafsanjan, Dehaj-Sardoiye Subzone

منطقه معدني مس كشكوييه در زيرپهنه دهج- ساردوييه از كمان ماگمايي اروميه- دختر و در ناحيه كرمان قرار دارد. در اين منطقه پنج معدن به نام‌هاي پلنگي، چشمه خضر، تله دزي، اقبالي و عابديني فعال هستند. شكل هندسي و ژيومتري ماده معدني در اين معادن چينه‌كران و سنگ درون‌گير آنها آندزيت پورفيرپيروبيتومن‌دار با سن ايوسن است. در اين كانسارها، بورنيت، كالكوزيت و كالكوپيريت سولفيدهاي اصلي مس هستند كه با هماتيت همراهي مي‌شوند. ساخت و بافت ماده معدني به‌صورت پركننده فضاي خالي، دانه پراكنده، رگه - رگچه اي و جانشيني است. محيط زمين ساختي كانسارهاي مس منطقه كشكوييه با توجه به بررسي‌هاي ژيوشيميايي صورت گرفته يك محيط كششي است كه همزمان با رخداد فرورانش در پشت كمان زيرپهنه دهج- ساردوييه تشكيل شده است. مقادير مس، سرب و نقره در سنگ درون‌گير آندزيت پورفيري بدون كانه‌زايي حداكثر تا ppm 600 مي رسد. ميكروترمومتري سيال‌هاي درگير در اين كانسارها منشا احتمالي سيال‌هاي كانه‌ساز را شورابه‌هاي حوضه‌اي نشان مي‌دهد. معادن فعال مس در منطقه كشكوييه شباهت‌هاي زيادي را از نظر كاني‌شناسي، عناصر همراه، سنگ ميزبان، ساخت و بافت، ژيومتري و ژنز با يكديگر و با كانسارهاي تيپ مانتو در دنيا نشان مي‌دهند. رخداد اين تيپ كانه‌زايي مس در منطقه كشكوييه رفسنجان نشانگر اهميت فرايندهاي وابسته به سنگ‌هاي آتشفشاني در كانه‌زايي مس، افزون بر فرايندهاي مرتبط با پلوتونيسم مولد كانه‌زايي سيستم‌هاي پورفير در زيرپهنه دهج- ساردوييه است. حضور پيروبيتومن در سنگ ميزبان آندزيت پورفيري كانسارهاي مس منطقه كشكوييه سبب شده است تا اين كانسارها در زمره كانسارهاي مس با ميزبان آندزيت پيروبيتومن‌دار در جهان قرار گيرند. تعداد اين نوع كانسارهاي تيپ مانتو در دنيا محدود است و به طور عمده در شيلي قرار دارند. مشابه با ديگر كانسارهاي تيپ مانتو در دنيا، دو فاز مهم براي رخداد كانه‌زايي در اين كانسارها قابل جدايش است. فاز اول شامل فرايندهايي است كه سبب تشكيل پيريت و پيروبيتومن در زمينه سنگ آندزيت پورفير شده و شرايط محيط احيايي را در آن ايجاد كرده است. فاز دوم مربوط به ورود سيال‌هاي اكسيدان غني از مس است كه سبب جانشيني سولفيدهاي مس و هماتيت به جاي پيريت و پيروبيتومن فاز اول شده و كانه‌زايي مس را موجب شده است.

The Koshkoiye district is located in Dehaj-Sardoiye subzone of Uromieh-Dokhtar Magmatic Arc in Kerman region. There are five active mines including Palangi, Cheshmeh Khezr, Tale Dozi, Abedini, and Eghbali. The geometry of mineralization is strata-bound and hosted in the Eocene Pyrobitumen-bearing porphyritic andesite. Bornite, chalcocite and chalcopyrite are important Cu-sulfides together with hematite. The textures and structures of mineralization are open space filling, disseminated, vein-veinlet and replacement. According to geochemical study, tectonic setting of Koshkoiye copper district is extensional back-arc, which generated together with subduction of the Dehaj-Sardoiye subzone. Abundant of Cu, Pb and Ag elements is up to 600, 5 and 2 ppm in fresh porphyritic andesite. Fluid inclusion microtermometry indicates probably basinal brine source for ore-forming fluids. The copper mines in the Koshkoiye district have a lot of similarity in mineralogy, minor element, host rock, textures and structures, geometry and genesis with each other and the Manto-type copper mineralization of the world. This type of copper mineralization in the Koshkoiye district of Rafsanjan indicates the importance of volcanic processes in copper mineralization plus plutonic processes that produces porphyry systems in the Dehaj-Sardoiye subzone. The presence of pyrobitumen in porphyritic andesite host rock causes these deposits exposure in a few pyrobitumen-bearing andesitic hosted copper deposits of the world. There are only a few of these deposits in the world and dominantly located in Chile. Two important stages could be separated for mineralization in these deposits like the other Manto-type copper mineralization. The first stage includes processes, which caused to generate pyrite and pyrobitumen in matrix of porphyritic andesite and produced a reduction state in it. The Second stage was related to importance of generation of the Cu-rich oxidation fluids, which replaced the first stage pyrite and pyrobitumen by Cu-sulfides and hematite and caused copper mineralization.