ژيوشيمي زيست‌محيطي عناصر ضروري و سمي در نمونه‌هاي خاك‌در محدوده برگه 1:50000 كرمان

Environmental Geochemistry of Essential and Toxic Elements in Soil Samples on the 1:50000 Scale Map of Kerman City

براي بررسي اثرات زيست محيطي عناصر ضروري و سمي در محدوده ورقه 1:50000 كرمان، 220 نمونه خاك برجا و نابرجا با روش تصادفي منظم برداشت شد. بر اساس داده‌هاي شيميايي افزايش مقداركلسيم (6/23 درصد وزني)، سديم (86/3 درصد وزني)، پتاسيم (36/2 درصد وزني)، ليتيم (18/49 گرم در تن) و بور (8/65 گرم در تن) و كمبود سلنيم (12/0 گرم در تن) در خاك برجا در مقايسه با متوسط خاك‌هاي دنيا نشانگرسنگ بستر آهكي و تبخيري (پلاياي) كرمان و خاك منطقه است. خاك هاي اطراف جايگاه‌هاي عرضه سوخت (پمپ بنزين‌ها) از سرب (84 گرم در تن)، روي (250 گرم در تن)، روبيديم (983 گرم در تن) و بور (158 گرم در تن) غني شده اند. مقادير بالاي مس (715 گرم در تن)، موليبدن (26/4 گرم در تن)، سرب (10125 گرم در تن)، روي (275 گرم در تن)، قلع (100 گرم در تن)، تنگستن (36/4 گرم در تن)، آرسنيك (6/19 گرم در تن) و ليتيم (4/70 گرم در تن) در نمونه هاي خاك‌هاي مجاور كارگاه‌هاي باتري‌سازي گزارش شده است. نمونه‌هاي خاك اطراف كارگاه‌هاي صافكاري و نقاشي خودروها داراي 38/0 درصد وزني گوگرد، 205 گرم در تن مس، 69/2 گرم در تن موليبدن، 318 گرم در تن سرب، 310 گرم در تن روي، 3/19 گرم در تن قلع، 25/3 گرم در تن تنگستن، 3/20 گرم در تن آرسنيك، 65/4 گرم در تن آنتيموان،80 گرم در تن ليتيم و 4/115 گرم در تن بور است. جالب توجه است كه حداكثر روي(1903 گرم در تن) در خاك‌هاي كشاورزي (باغ‌هاي پسته) وجود دارد. همچنين،نمونه‌هاي ضايعات ساختماني داراي58/7 درصد وزني گوگرد، 392 گرم در تن سرب، 275 گرم در تن روي، 7/26گرم در تن آرسنيك، 32/5 گرم در تن آنتيموان، 807 گرم در تن روبيديم و 651 گرم در تن استرانسيم است. شدت غني شدگي عناصر سرب(1358)، مس(72)، موليبدن (94/8)، قلع (242) در خاك‌هاي آلوده مجاور كارگاه‌هاي باتري‌سازي، آرسنيك (7/5) در خاك مجاور جايگاههاي عرضه سوخت، روي (8/20) در خاك‌هاي كشاورزي و آنتيموان (24/10) در خاك مجاور ريل راه آهن گوياي خاك‌هاي آلوده مي‌باشد.شاخص زمين انباشتگي براي مس (96/3)، سرب (18/8)، قلع(48/4) و تنگستن(09/2) در خاك مجاور كارگاه‌هاي باطري‌سازي و روي (83/0) در خاك‌هاي برداشت شده از باغ‌هاي پسته نشان‌دهنده آلوده‌ترين خاك‌هاي منطقه است.

To assess the environmental impacts of essential and toxic elements on the 1:50000 scale map of the urban areas of Kerman city, 220 samples of residual and nonresidual soils were collected by systematic random sampling method.Based on analytical data, high values of Ca (23.6 %wt), Na (3.86 %wt), K (2.36 %wt), Li (49.18 ppm), B (65.8 ppm), and low values of Se (0.12 ppm) in residual soils indicate calcareous and silty – clayey (playa) nature of the soils around the Kerman city.Anthropogenic polluted soil samples around the gasoline stations are enriched in Pb (84 ppm), Zn (250 ppm), Rb (983 ppm), B(158 ppm). The high values of Cu (715 ppm), Mo (4.26 ppm), Pb (10125 ppm), Zn (275 ppm), Sn (100.3 ppm),W (4.36 ppm), As (19.6 ppm) and Li (70.4 ppm) from themachinery battery and manufacture stations are noteworthy. The soil samples close to the machinery paint workingsites contain 0.38 wt% S, 205 ppm Cu, 2.69 ppm Mo, 318 ppm Pb, 310 ppm Zn, 19.3 ppm Sn, 3.25ppm W, 20.3 ppm As, 4.65 ppm Sb, 80 ppm Li and 115.4 ppm B. The high values of Zn (1903 ppm) are indicative of agricultural soils in the pistachio gardens. The soils developed on the disposal wastes include 7.58 wt% S, 392 ppm Pb, 275 ppm Zn, 26.7 ppm As, 5.32 ppm Sb, 807 ppm Rb and 651 ppm Sr, respectively. The enrichment factors follow: Pb (1358), Cu (72), Mo (8.94)and Sn (242) in soils around the machinery battery and manufacture stations, As (5.7)in soils close to gasoline stations, Zn (20.8) in agricultural soils and Sb (10.24) in rail road soils indicate thehighly polluted soils.The geoaccumulation indexes forsoilsaround themachinery battery and manufacture stations includeCu (3.96), Pb (8.18), Sn (4.48), W (2.09) and Zn(0.83) in pistachio gardensreflect the highly polluted nature of the soils.