كاركرد گفتماني وجه جمله در تاريخ بيهقي

The Discoursive Function of Sentence Form in Tarikh-e Beyhaqi

«وجه» جمله يكي از ويژگي‌هاي نحوي است كه در تحليل بلاغي و گفتماني متون ادبي و غير ادبي، كاركرد بسيار مهم دارد. اين اهميت از آنجا ناشي مي‌شود كه «وجه»، نمودار بعد ارتباطي (تعاملي/ بينافردي) ادبيات است و از ميزان قطعيت ديدگاه نويسنده و نيز از ارتباط او با مخاطب پرده برمي‌دارد. به همين جهت در بلاغت سنتي، وجه جمله از اهم مباحثي است كه ذيل خبر و انشا بررسي مي‌شود. در غرب از دهه هشتاد ميلادي كه تحليل گفتماني و ايديولوژيكي متون ادبي (و غير ادبي) مورد توجه قرار گرفت، منتقدان مدرن بر اين عقيده تاكيد كردند كه ادبيات، غير شخصي و عيني‌نگر است. آنها كاركرد تعاملي زبان را مورد توجه قرار دادند و وجه را كه مهم ترين عنصر در كاركرد تعاملي زبان به شمار مي‌آيد، شايسته‌ بررسي دانستند. ما در اين تحقيق به طور محدود و خاص به بررسي وضعيت وجه جمله در تاريخ بيهقي مي‌پردازيم (اشاره به زين‌الاخبار و سلجوق‌نامه). تاريخ بيهقي، تاريخي هنري است كه مولف آن در حفظ ارتباط دو طرفه با مخاطب خود، تعمدي آشكار دارد. از سوي ديگر، او بيش از بسياري از رمان‌نويسان معاصر از عنصر گفت‌وگو بهره مي‌برد. از اين رو وجوه مختلف جمله، بسامد بالايي در نوشته هاي او دارد. با تحليل چندي و چوني آنها مي‌توان تحليلي گفتماني و حتي ايد‌يولوژيك از آن ارايه داد.

“Form” of a sentence is one of its syntactical features that is frequently used in eloquence and discourse analysis of literary and non-literary text. This significance is caused by this fact that “form” is the chart and scheme of communicational aspect (interactional/ interpersonal) in literature and clarifies the rate of certainty of author’s view and his/her relation with audience. Due to this, the form of sentence is one of most important subjects which will be discussed under the sections of predicate and composition. From 80th century in west that ideological and discourse analysis of literary (and non-literary) texts are paid due attention, modern critics emphasized that literature is non-personal and objective. They focused on the interactional function of language and considered form, the most important element in interactional function of language, worth investigating. We reviewed the condition of form of sentence in Tarikh-e Beyhaqi in limited and special manner (focusing on Zin and Saljuq/ Selçuk). Tarikh-e Beyhaqi is an artistic history that its author has a deliberate intention in keeping the mutual relation with his audience. In other hand, he had used the element of “Conversation” more than contemporary novelists. Due to this, the different forms of sentences have high frequency in his works. One can propose ideological and discourse analysis analyzing their qualities.