بررسي تطبيقي نظرية گفت‌‌وگويي نيما يوشيج و ميخاييل باختين

A Comparative Study of Dialogic Theory of Nima and Bakhtin

«مكالمه‌‌گرایی» بنیان نظریة نیماست كه از آن به «روایت نمایشی» تعبیر می‌‌كند. اما اصطلاح مكالمه‌‌گرایی با نظریة منطق گفت‌‌وگویی میخاییل باختین مطرح می‌‌شود. او این اصطلاح را در برابر تك‌‌آوایی در ادبیات و هنر مطرح می‌‌كند؛ از نظر او شعر تك‌‌صدایی را نمایندگی می‌‌كند و نثر، به‌‌ویژه رمان، عرصة چندصدایی است. از این‌رو، رمان عالی‌‌ترین نوع بیان ادبی است. با بررسی نظریات نیما كه اغلب در قالب نامه بیان می‌‌شود، تلاش نیما در نزدیك‌ساختن شعر به نثر و به‌‌ویژه داستان نیز در همین راستا ارزیابی می‌‌شود. او نیز به‌‌سان باختین، داستان را عرصة حضور صداهای گوناگون می‌‌داند، از این‌رو فرم شعر را به گفتة خودش به مدل «وصفی و روایی» تبدیل می‌‌كند و از تحت سلطة اقتدار «من» بیرون می‌‌كشد. بدین ترتیب، تخیل مكالمه‌‌ای را در شعر عینیت می‌‌بخشد. این مقاله در بخش مبانی نظری، با تشریح نظریة مكالمه‌‌ای باختین به تبیین مفاهیم بنیانی نظریة او همچون مكالمه، دگرمفهومی، دیگربودگی، سخن تك‌‌آوا، و چندآوا می‌‌پردازد و سپس با انطباق نظریة نیما با او، به این نتیجه می‌‌رسد كه نیما نیز هم‌‌زمان با باختین، نظریة مكالمه در شعر را مطرح می‌‌كند و مهم‌‌ترین دستاورد او در شعر، حركت از سوی شعر ذهنی و تك‌‌صدا، به سوی شعر عینی و چندصداست.

"Dialogism" is the foundation of Bakhtinʹs theory, the theorist of human sciences in 20th century. He brings up this term against monologism in literature and art. According to him, poetry represents monologism, but prose, especially novel is the representative of dialogism, which makes it the best literary genre. Nimaʹs theories that are mostly expressed in the form of letter show his attempt to close the gap between poetry and prose, especially novel. Just like Bakhtin, he also believes fiction to be the space for different voices to be heard. Therefore, he changes the form of poetry to a narrative pattern and liberates poetry from the hegemony of individualism. Thus, he objectifies dialogic imagination in the poetry. As regards theoretical basics, this article deals with the expression of the essential contents of Bakhtinʹs theory like dialogue, heteroglossia, otherness, monologist and polyphony. Then, by conducting a comparative study of Bakhtin and Nimaʹs theory, the paper concludes that the best achievement of Nimaʹs poetry is the movement from the subjective and monologic poetry to the objective and polyphonic one.