پيش بيني تاثير تغيير وضعيت مرتع در ميزان رواناب با تلفيق مدل HEC-HMS در GIS (مطالعه موردي: حوزه آبخيز سراب سفيد بروجرد)

Effect prediction of rangeland condition changes on runoff by HEC-HMS model in Sarab-Sefid basin of Borujerd

ارزيابي پروژه هاي مرتعداري امروزه از بنيادي ترين مسايلي است كه در كشورها به منظور برنامه-ريزي هاي آتي در خصوص طرح هاي اجرايي و مديريت منابع طبيعي انجام مي گيرد. با توجه به نبود تجهيزات لازم به منظور اندازه گيري و ثبت تغييرات ايجاد شده در وضعيت سيلاب، فرسايش و رسوب حوزه-هاي آبخيز استفاده از مدل هاي توزيعي هيدرولوژيكي جهت شبيه-سازي رفتار حوزه در قبل و بعد از اقدامات مرتعداري ابزاري كارآمد در دستيابي به اين اهداف مي باشد. هدف اين تحقيق ارزيابي تاثير تغيير پوشش گياهي بر رواناب در حوزه آبخيز سراب سفيد شهرستان بروجرد در استان لرستان با استفاده از مدل هيدرولوژيكي HEC-HMS مي باشد. جهت تعيين تاثير تغيير وضعيت مرتع، زمان تمركز در شرايط بعد از اجراي اقدامات محاسبه و نيز طي بازديد ميداني ميزان بهبود پوشش گياهي حوزه و ارتقا وضعيت هيدرولوژيك حوزه با استفاده از روش SCS محاسبه و با اعمال تغييرات ايجاد شده در ورودي هاي مدل اقدام به شبيه سازي رفتار سيلاب براي وقايع موجود گرديد. معيارهاي دبي اوج و حجم سيلاب براي ارزيابي تعيين شد و مقادير آن ها براي دو وضعيت قبل و بعد از تغييرات كاربري محاسبه گرديد. نتايج نشان داد كه اين مدل براي پيش بيني و شبيه سازي رواناب در حوزه با دقت قابل قبول مناسب بوده و به دليل كم شدن شماره منحني در اثر افزايش پوشش گياهي به ترتيب بهترين سناريو براي كاهش رواناب در شرايط قرق، مديريت حال حاضر، آتش سوزي و چراي شديد است. بنابراين جهت كاهش رواناب بهتر است كه نسبت افزايش پوشش گياهي با هر ابزار مديريتي حتي قرق كه آخرين راه است اقدام نمود تا از بروز فاجعه و تخريب اراضي، باغات و اماكن احداث شده در حاشيه رودخانه و در كنار شهر بروجرد جلوگيري كرد.

Assessment of Watershed management practices is one of the main subjects for future planning of natural resources management and restoration projects. In terms of, there are no tools for assessment of watershed management practices in many basins of the country, and then distributed hydrological models can be used this purpose. The purpose of this study was evaluation of cover changes and it effect on runoff in Sarab Sefid basin in Borujerd county-Lorestan Province by HEC-HMS (Hydrologic Modeling System). For this purpose, based on the rainfall-runoff observed events, HEC-HMS model was optimized and calibrated. Then, to determination of rangeland condition changes, concentration time was measured after each scenario. Inputs of model were determined by SCS method and simulated runoff for available data from climatology stations. Criteriaʹs such as runoff pick and amount of flow determined for evaluation and measured in two situations of before and after land use. Results show that this model (HEC-HMS) is suitable for predicting and simulating of sun off in basin according to acceptable accuracy. Because of decreasing of Curve Number (CN) cause of plant cover increasing, the best scenarios to decreasing runoff are exclusion, available management of rangelands, conflagration and heavy grazing respectively. Therefore to decreasing of runoff must increase plant cover by any management tools even exclusion which it is the last way. Because of forestalling of natural hazardous and land degradation, orchards, built places beside of river and beside of Borujerd city.