اثر كاربرد تيمارهاي كودي بر عملكرد كمي و كيفي ارقام كنجد (Sesamum indicum L.) در شرايط آب و هوايي كرمان

Effect of Different Fertilizer Treatments Application on Quantitative and Qualitative Yield of Sesame (Sesamum indicum L.) Cultivars at Climatic Conditions of Kerman

جهت ارزیابی تأثیر كودهای دامی و شیمیایی بر عملكرد، صفات كمی و كیفی ارقام كنجد، آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوك‌های كامل تصادفی با 3 تكرار در كرمان در سال زراعی90-1389 اجرا گردید. تیمارهای كودی شامل شاهد، 30 تن و 60 تن كود دامی درهكتار، 100 كیلوگرم نیتروژن براساس اوره+200 كیلوگرم فسفر براساس سوپرفسفات و 200 كیلوگرم نیتروژن براساس اوره+300 كیلوگرم فسفر براساس سوپرفسفات، در كرت‌های اصلی و ارقام جیرفت-13، دشتستان، داراب-1 و داراب-14، در كرت‌های فرعی قرار گرفتند. صفات مورد ارزیابی شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، تعداد كپسول در بوته، تعداد برگ و وزن هزاردانه، میزان كلروفیل، عملكرد بیولوژیك و عملكرد دانه، شاخص برداشت، درصد و عملكرد روغن بود. اثر كود بر تمام صفات به‌جز وزن هزاردانه و شاخص برداشت معنی‌دار بود. در بین ارقام نیز از نظر تمام صفات به‌جز شاخص كلروفیل و شاخص برداشت اختلاف معنی‌دار مشاهده گردید. برهمكنش كود×رقم تنها بر تعداد برگ، وزن هزاردانه و شاخص برداشت معنی‌دار نبود. نتایج نشان‌دهنده‌ی واكنش متفاوت ارقام نسبت به تیمارهای كودی بود. بیشترین عملكرد دانه و روغن در تیمار سطح اول كود شیمیایی و رقم داراب-14 (به‌ترتیب با 1938 و 1131 كیلوگرم در هكتار) و كمترین مقدار برای همین رقم در تیمار شاهد (به‌ترتیب با 787 و 468 كیلوگرم در هكتار) حاصل گردید. در مقایسه با شاهد، رقم جیرفت-13 نسبت به انواع و سطوح كودی (به‌جز تیمار 30 تن كود دامی) واكنش نشان نداد، بنابراین رقمی با كودپذیری كم می‌باشد. دشتستان تنها در میزان كاربرد بالای كودهای شیمیایی اختلاف معنی‌داری با شاهد داشت، در مقابل رقم داراب-14 به سطوح پایین كودهای دامی و شیمیایی واكنش بهتری نشان داد. داراب-1 پاسخ معنی‌داری به میزان و نوع كود نشان نداد اما در این رقم كاربرد كود تفاوت معنی‌داری با شاهد داشت. باتوجه به پاسخ مناسب تمام ارقام به تیمار 30 تن كود دامی و عدم وجود اختلاف معنی‌دار با تیمارهای كود شیمیایی و در جهت كاهش مشكلات زیست‌محیطی ناشی از مصرف كودهای شیمیایی، این تیمار قابل توصیه است. همچنین باتوجه به واكنش متفاوت ارقام به تیمارهای كودی تحقیقات بیشتر در زمینه نیازهای تغذیه‌ای ارقام مورد بررسی، ضروری به‌نظر می‌رسد.

In order to evaluate the effect of chemical fertilizer and farmyard manure on yield and quantitative and qualitative traits of sesame cultivars, an experiment was carried out as split plot based on a RCBD design with three replications at Kerman during growing season of 2010-2011. Fertilizer treatments including no fertilizer, 30 ton ha-1 and 60 t.ha-1 farmyard manure, 100 kg N (urea)+200 kg P (super phosphate) and 200 kg N (urea)+300 kg P (super phosphate) and Jiroft-13, Dashtestan, Darab-1 and Darab-14 cultivars were assigned randomly to the main and sub plots, respectively. Studied parameters were included plant height, number of lateral branches, number of capsule per plant, number of leaf per plant, 1000 seed weight, chlorophyll content, biological and seed yield, oil percent and yield. Effect of Fertilizer was significant on all traits except 1000-seed weight and harvest index. The cultivars for all traits except chlorophyll index and harvest index showed significantly differences. Cultivar × fertilizer interaction only on the number of leaves, 1000-seed weight and harvest index were not significant. Results showed that responses of cultivars were different to the fertilizer treatments application. The highest seed and oil yield were obtained in the first level of fertilizer treatments and Darab -14 (1938 and 1131 kg ha-1, respectively) and the same cultivar in the control treatment (787 and 468 kg ha-1, respectively) was the lowest. Jiroft-13 did not respond to the fertilizer types and content (except 30 ton ha-1 farmyard manure) compared to control, so fertilizer response of this cultivar is low. Dashtestan only in high level of chemical fertilizers treatment was significantly different with control, meanwhile, Darab-14 showed a better response to the low levels of chemical fertilizers and manures. Darab-1 did not show any significant responses to the amount and type of fertilizers, response of this cultivar with fertilizer application was significantly different compared to the control. Considering to appropriate responses of all cultivars to 30 ton ha-1 farmyard manure and didn’t show any significant differences with chemical fertilizer treatments, and to reduce the environmental problems caused by chemical fertilizers, this treatments is recommendable. Also due to the different response of cultivars to the fertilizer treatments, further investigations on the nutritional requirements of cultivars are necessary.