پايش تغييرات فيزيكي سيماي سرزمين شهر كرج با استفاده از تحليل سينوپتيك و تصاوير ماهواره‌‌اي

Monitoring the Physical Landscape Changes of Karaj Using Synoptic Analysis and Sattelite Images

تحقيق حاضر با هدف ارزيابي روند تغييرات عناصر ساختاري سيماي سرزمين شهر كرج طي سال‌‌هاي 1368 تا 1392 طراحي و با استفاده از تحليل سينوپتيك سيماي سرزمين انجام شده است. نقشه‌‌هاي سيماي سرزمين از سه فريم تصوير ماهواره‌اي سنجنده TM ماهواره لندست سال‌هاي 1368، 1380 و 1392 با استفاده از روش تفسير تلفيقي تهيه شده است. سپس تعدادي از سنجه‌‌هاي سيماي سرزمين شامل تعداد تكه، تراكم تكه، شكل سيماي سرزمين، بزرگ‌ترين تكه، تنوع شانون، پيوستگي، تراكم حاشيه، درصد پوشش سيماي سرزمين در دو سطح سيماي سرزمين و كلاس كاربري، و پوشش محاسبه و تغييرات آن‌ها بررسي شده است. داده‌‌هاي تحقيق نيز با استفاده از منابع كتاب‌خانه‌‌اي، تصاوير ماهواره‌اي، نقشه‌هاي توپوگرافي و همچنين بازديد ميداني از منطقه گردآوري شده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد سيماي سرزمين شهر كرج در بازه زماني اول (1368- 1380) روند تغييراتي متفاوت با بازه زماني دوم (1380- 1392) داشته است؛ ولي به‌طور كلي در انتهاي بازه زماني، سيماي سرزمين منطقه مورد مطالعه تكه‌‌تكه‌تر (افزايش تعداد تكه‌‌ها از 1612 تكه در سال 1368 به 2024 تكه در سال 1392)، ازنظر شكلي پيچيده‌‌تر و نامنظم‌‌تر، به‌لحاظ پيوستگي تكه‌‌ها ناپيوسته‌‌تر و ازنظر نوع كاربري و پوشش موجود از تنوع آن‌ها كاسته شده است. همچنين، نتايج گوياي آن است كه گسترش مناطق انسان‌‌ساخت موجب افزايش ازهم‌گسيختگي، بي‌‌نظمي و پيچيدگي تكه‌‌ها و كاهش سطح كلاس كشاورزي منطقه شده و درصورت ادامه اين روند در آينده ممكن است باعث فروافت شديد كاركردها و خدمات اكوسيستم‌‌ها به‌ويژه كاربري كشاورزي شود.

The present study was designed to evaluate the trend and pattern of changes in urban growth in Karaj city over the years 1989-2013 applying the landscape synoptic analysis approach. Accordingly, landscape maps of three frames of the satellite image of the TM sensor of Landsat taken in 1989, 2001 and 2013 were prepared using the post-classification comparison method. Then some composition and configuration-based metrics including number of patches, patch density, percentage of landscape, largest patch index, landscape shape index, edge density, contagion, and shannon’s diversity were calculated at two class and landscape levels, and their changes were examined. The data collection methods were the use of library resources, satellite imagery, topographic maps, and field visits to the region. The results of synoptic analysis indicated that although the landscape of the city during the first period (1989-2001) has experienced a different change trend compared with the second period (2001-2013), generally, the landscape of the region under study has become more fragmented (the number of patches have increased from 1612 in 1989 to 2024 in 2013), more complex and irregular in shape, more disconnected in continuity of patches, and less diversified in terms of land use/land cover types at the end of the 24-year period. The results also revealed that the spread of man-made areas has caused an increase in fragmentation, irregularity and complexity of patches, and a decrease in the total area of agriculture class of the region; if this process continues to exist, it may result in a serious decrease in the uses and services of the ecosystems, especially in agricultural use.