ارزيابي تاثير تنش كم آبي و محدوديت منبع پس از گرده افشاني بر عملكرد دانه و انتقال مجدد ارقام گندم نان

گندم از لحاظ سطح زيركشت و محصول توليدي در جهان، رتبه اول را در بين غلات به خود اختصاص داده است و يكي از گياهان عمده مورد كشت در مناطق خشك و نيمه خشك مي باشد. وقوع تنش خشكي در مرحله پرشدن دانه در اين مناطق از ويژگي هاي بارز و غير قابل اجتناب است. اين تحقيق به منظور بررسي اثر تنش كم آبي و نقش منابع جاري و ذخيرهاي بر پرشدن دانه، عملكرد دانه و ميزان انتقال مجدد انجام شد. آزمايش طي سال زراعي 90-1389 در مزرعه تحقيقاتي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه رازي كرمانشاه به صورت اسپليت پلات-فاكتوريل بر پايه طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام گرفت. آبياري در دو سطح شامل تيمار كنترل يا عدم تنش (آبياري در تمام مراحل رشدي بر اساس نياز آبي گياه و شرايط آب و هوايي) و تنش كم آبي (قطع آبياري پس از گرده افشاني) به عنوان كرت اصلي مد نظر قرار گرفت و تركيب نه ژنوتيپ شامل هشت رقم گندم بهار، پارسي، پيشتاز، پيشگام، چمران، زرين، سيوند، مرودشت و لاين DN-11 همراه با تيمارهاي محدوديت منابع فتوسنتزي بوته در پنج سطح شامل شاهد (بدون هيچگونه محدوديت منابع فتوسنتزي)، حذف برگ پرچم، حذف بقيه برگ ها به غيراز برگ پرچم، حذف ريشك و سايه اندازي بر سنبله دركرتهاي فرعي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه تنش كم آبي پس از گرده افشاني عملكرد دانه را 2/22 درصد نسبت به شرايط كنترل كاهش داد و حذف منابع فتوسنتزي سبب كاهش عملكرد از طريق افت وزن دانه شد. در اين شرايط سهم فتوسنتز سنبله در پركردن دانه با 4/35 درصد بيشتر از نقش برگ پرچم و برگهاي زيري (به ترتيب 6/18 و 5/18 درصد) بود و ريشك ها كمترين سهم را با 3/3 درصد در عملكرد دانه داشتند. در اثر محدوديت منابع فتوسنتزي، ميزان انتقال مجدد مواد ذخيره-اي از قسمت هاي مختلف ميانگره هاي ساقه افزايش يافت كه بيانگر نقش جبراني آنها در جلوگيري از افت عملكرد بود. تنش كم آبي سبب افزايش كارايي انتقال مجدد نشد ولي در بين ارقام و تيمارهاي محدوديت منابع فتوسنتزي از نظر صفت فوق اختلاف وجود داشت. ميزان مواد منتقل شده از قسمت هاي مختلف بوته (كاه سنبله و ميانگره هاي ساقه) به دانه در هر دو شرايط محيطي يكسان بود ولي در شرايط كنترل به دليل فتوسنتز جاري بيشتر، عملكرد دانه افزايش يافت.