بازپژوهي زيرساختهاي نظريِ تكفير در رساله «فيصل التفرقه»

A theoretical infrastructure re-searching on Takfir in the book of “Feisal Al-Tafraqeh”

در سير فكري امام محمد غزالي، با چند تلقي پر ماجرا رو به رو هستيم كه تلاقي معماگونه اي دارند؛ گشاد دستي در تكفير و تفسيق فلاسفه و باطنيه از يكسو و تنگ گرفتن بر تكفيرگران متعصب از سوي ديگر، از جمله اين تلاقيها است. غزالي بر خلاف آنچه در تهافت الفلاسفه نگاشت، در رساله «فيصل التفرقه بين الاسلام و الزندقه»، بازپژوهيِ زيرساختهاي مفهومي و مصداقي مسيله كفر و توسيع وجوهات ماجا به النبي(ص) و تبيين قانون تاويل را پي گرفت تا پديده تكفير را در مسيري پر پيچ و خم درانداخته و بر فرهنگ تكفير خيز و كافرجوي زمانه خويش، نقدي روش شناختي زند. مقاله حاضر حاوي تاملاتي انتقادي بر انگيزه، روش و نگرش امام غزالي در اين رساله است.

We are encountering with several exciting perceptions in the thoughts of Emam Mohammad Qazali that is a little puzzling. Qazali in spite of what he mentions in “Tahafat Al-Falasafeh”, in the book of “Feisal Al-Tafraqah Bein Al-Islam va Zanadaqeh” considers about the conceptual and evidential infrastructure of blasphemy (Takfir), and illustrating the principal of “Ta’vil” by referenig to the growth of what prophet Mohammad (ph) had done. He tries to make blasphemy more complicated and criticize the blasphemy culture of his Era. This article is a consideration on the motive, methods and perception of Emam Mohammad Qazali for the said issue.