مطالعه تنوع ژنتيكي و روابط صفات مهم زراعي بخشي از توده گندم هاي كلكسيون بانك ژن گياهي ملي ايران

The study of genetic diversity and relationships of major agronomical traits for several wheat accessions of National Plant Gene Bank of Iran

دراين مطالعه512 نمونه گندم همراه با سه رقم روشن، كوير و ماهوتي ‌(به عنوان شاهد) در قالب طرح آگمنت در16بلوك كه هر بلوك شامل 35 نمونه ژنتيكي بود، در سال زراعي 89-1388 درمزرعه‌يپژوهشيبانكژنگياهيمليايرانكشت گرديد. صفات مهم زراعي، مورفولوژيكي و فنولوژيكي مانند: درصد سبزكردن، تعداد روز تا خوشه‌دهي، تعداد روز تا گلدهي، تعداد روز تا رسيدن كامل، تعداد روز از خوشه‌دهي تا رسيدن كامل، تعداد روز از گلدهي تا رسيدن كامل (طول دوره پر شدن دانه)، ارتفاع بوته، طول خوشه، قطر ساقه، تعداد گره در ساقه، تراكم خوشه، ريشك‌دار بودن خوشه، رنگ گلوم، كرك‌دار بودن گلوم، تعداد سنبلچه در خوشه، تعداد گلچه در سنبلچه، تعداد دانه در خوشه، وزن صد دانه، وزن دانه پنج خوشه و وزن دانه گياهان هر كرت، طبق دستورالعملIPGRI (موسسهبينالملليذخايرتوارثيگياهي) ارزيابيگرديد. نتايج آمار توصيفي براي صفات كمي بيشترين ضريب تغييرات (CV) را به ترتيب در صفات وزن دانه گياهان هر كرت (30درصد CV=) ووزندانهپنجخوشه(23درصدCV=) نشان داد. كمترين ضريب تغييرات در صفات فنولوژيكي مانند: تعدادروزتارسيدنكامل(2درصدCV=)،تعدادروزتاگلدهي(3درصدCV=)وتعدادروزتاخوشه‌دهي(3درصدCV=)‌مشاهده شد.نتايجشاخصشانونبرايصفاتكيفينشاندادكهحداكثرتنوعمربوطبهصفتريشك‌داربودنخوشه (92/0=ʹH) وحداقلتنوعمربوطبهصفتكرك‌داربودنگلوم (37/0=ʹH) بود. نتايج تجزيه همبستگي نيز نشان داد كه بيشترين ضرايب همبستگي صفت وزن دانه گياهان هر كرت با ارتفاع بوته (**23/0r =) و وزن صد دانه (**23/0r =) مشاهده شد. نتايج رگرسيون گام به گام نشان داد، صفات تعداد دانه در خوشه و وزن صد دانه در مجموع 2/95 درصد از تغييرات وزن دانه پنج خوشه را توجيه مي‌‌نمايند. نتايج تجزيه عليت نشان داد كه اثر مستقيم تعداد دانه در خوشه و وزن صد دانه بر روي وزن دانه پنج خوشه به ترتيب 77/0 و 66/0 بود.تجزيهبهعامل‌هابراساسمولفه‌هاياصليوباچرخشوريماكس5عاملپنهانيراشناساييكردكهدرمجموع 1/74درصدازكلواريانسمتغيرهاراتوجيهنمودند. تجزيه كلاستر به روشWARD منابع ژنتيكي 21 كشور را در سه خوشه، گروه‌بندي كرد. با توجه به تنوع ژنتيكي موجود در صفات مورد بررسي مي‌‌توان از اين پتانسيل ژنتيكي در برنامه‌هاي اصلاحي استفاده نمود.

in a field experiment of National Plant Gene Bank of Iran (NPGBI) during 2009-2010, using augmented design in 16 block, in which each block contained 35 samples. Agronomical, morphological and phenological characters such as germination percentage, days to heading, days to flowering, days to maturity, days from heading to maturity, days from flowering to maturity (duration of grain filling), plant height, spike length, stem thickness, number of nodes, spike density, awn of spike, glume color, glume hairiness, number of spikelets/spike, number of flowers/spikelet, number of seeds/spike, hundred seeds weight, seed weight of 5 spikes and seed weight/ plot were evaluated according to IPGRI descriptors. Results of descriptive statistics for quantitative traits revealed the most value of coefficient of variation (CV) on seed weight / plot (30%) and seed weight of 5 spikes (23%), respectively. Minimum value of CV was detected for phenological traits such as days to maturity (2%), days to heading (3%) and days to flowering (3%), respectively. Results of Shannon index for qualitative traits revealed the most variation on awnletted of spike (H0.92=ʹ) and minimum variation was observed on glume hairiness (H0.37=ʹ). The strongest correlation with seed weight/ plot were observed with plant height (r = 0.23**) and hundred seed weight (r = 0.23**), respectively. Number of seeds/spike and hundred seed weight, explained 95.2 percentage variation of seed weight on 5 spikes in stepwise regression analysis. Path analysis revealed that direct effects of seed number /spike and hundred seed weight on seed weight on 5 spikes were 0.77 and 0.66, respectively. Factor analysis according to principal components analysis and varimax rotation revealed that overall 74.1% of total variation could be explained by 5 factors. Cluster analysis by Ward method grouped the germplasms from 21 countries in three clusters.