اصول مناظره و آزادانديشي با تكيه بر مناظره‌هاي امام رضا(ع)

Principles of Debate and Open-mindedness with Regard to Imam Reza’s (A.S) Debates

از شيوه‌هاي تبيين معارف ديني در مكتب اهل بيت(ع)، در مواجهه با انديشه‌هاي مخالفان اسلام، مناظره‌ها و احتجاج‌هايي بوده است كه ايمه معصومين( ع) يا تربيت‌يافتگان آنها در طول تاريخ انجام دادند. اين مقاله كه به شيوه توصيفي ـ تحليلي به رشته تحرير درآمده با نگاه تدبرمحورانه به‌دنبال پاسخ به اين پرسش اصلي است كه مهم‌ترين اصول حاكم بر مناظره و آزادانديشي از منظر امام رضا(ع) چيست؟ بر اساس تحقيق به‌عمل آمده در مناظره‌هاي امام رضا(ع)،آشنايي با مكاتب و مذاهب، بيان اصول و معيارهاي عقلاني، آزادگي و روح علمي و تسلط بر علوم از مهم‌ترين اصول مناظره نزد حضرت رضا(ع) است. مهم‌ترين اصول آزادانديشي نزد آن حضرت، سلامت انگيزه، پاسداشت صاحبان انديشه، انصاف علمي و جلوگيري از مواردي همچون داوري عجولانه، اسطوره‌گرايي و شخصيت‌پرستي، نوگريزي و نوشيفتگي، بيگانه‌پرستي و خودكم‌بيني، دل‌بستگي‌هاي حزبي و جناحي و وابستگي حاكميت سياسي است. اين اصول كاربردي، مي‌تواند الگويي براي تدوين سند چگونگي يك مناظره صحيح و اخلاق‌محور در ميان تمامي انديشمندان اديان و مذاهب در سراسر دنيا باشد و در اين صورت است كه مي‌توان گفت آزادانديشي، منجر به رفتارهايي كه موجب انحطاط ارزش‌هاي اخلاقي انسان است، نمي‌شود.

Among the methods for explanation of religious teachings in Ahl-el-Bayt’s school of thought against the mentality of opponents were the arguments and debates conducted by Imams and their trained students along the history. With a contemplating eye, this article seeks to answer the question “what are the most important principles for debates and open-mindedness from Imam Reza’s point of view?”. Results indicate that principles for debate include thorough knowledge regarding various religions and schools of thought, expression of rational principles and criteria, liberalism and a science-oriented nature that’s familiar with various sciences while the most important principles for open-mindedness include pure intention, respect for thinkers, scientific equity and avoiding issues such as hastily judgment, myth-orientation and cult of personality, neo-phobia and neo-philia, foreignism and self-inferiority, partisan and factional interests and attachment to political governance. These functional principles can set a pattern for conducting a sound and ethics-oriented debate among thinkers from various religions across the world. This way, it’s safe to say that open-mindedness will not lead to behaviors which eventually result in a decline in human values.