هنجارگريزي معنايي در قصيده «رَحَلَ النَّهَار» بدر شاكر السيّاب

The semantic deviation in ode of “Rahala-Alnahar” from Badr Shakir al-Sayyab

هنجارگريزي، بحثي در نقد صورتگرا و يكي از نظريّه‌هاي ادبي معاصر است كه مبناي آن بر پايه علم بلاغت استوار مي‌باشد. در رويكردهاي جديد زبان‌شناختي، نظريّه‌پردازان معاصر هنجارگريزي را ابزار شعرآفريني معرّفي كرده‌اند و براي آن انواع گوناگوني برشمرده‌اند. در اين ‌ميان، هنجارگريزي معنايي بيش از همه در عرصه شعر بازخورد دارد. شاعر با به كارگيري اين صنعت و طولاني كردن فرايند ادراك مخاطب، پيام هنري خويش را به وي عرضه مي‌كند، چراكه در اين نوع از هنجارگريزي، بازي دال‌ها، گريز و سيلان معنا را به دنبال دارد كه باعث تعويق معنا و ايجاد خوانش‌هاي متعدّد در ذهن مخاطب مي‌شود. گذري بر شعر سيّاب، گرايش وي به كاربرد رمز و اسطوره را در بازپرداخت مفاهيم شعري خويش، آشكار مي‌سازد. وي با چنين رويكردي، عناصر زيباشناختي كلام خويش را افزوده، كاركرد واژگان زباني را رنگي مجازي بخشيده است. نمودهاي بياني علم بلاغت در شعر سيّاب، جلوه‌هايي از هنجارگريزي معنايي هستند كه نگارندگان به بررسي اين عناصر در قالب دو محور جانشيني و همنشيني در قصيده «رَحَلَ النَّهَار» و كاركرد آنها در بازتاب پيام شعري وي پرداخته‌اند و از اين رهگذر، تبيين نموده‌‌اند كه بسامد بهره‌مندي وي از عناصر بلاغي و طولاني كردن فرايند ادراك مخاطب، تاثير شگرفي بر همراهي مخاطب با معاني شعري وي دارد.

Deviation is a discussion in formalist criticism and one of the contemporary literary theories which based on the principles of rhetoric. In new linguistic approaches, the contemporary theorists have introduced deviation as a poetry creating tool and a different type is considered for that. In the meantime, semantic deviation receives the most feedback in the realm of poetry. Poet offers His artistic message to the audience by applying or using semantic deviation and prolonging the process of perception because in semantic deviation, signifiers game leads to escape and flow of meaning that causes a significant delay in the mind of audience and creates multiple perceptions. A brief look at Sayyab poems reveals his tendency to use encryption and myth for repaying poetic concepts. Using such an approach, aesthetic elements added to his word and gave a virtual color to vocabulary functions. Expressive aspects of rhetorical knowledge in Sayyab poetry are samples of semantic deviation in ode of “Rahala-Al-nahar” which the authors examines these elements in substitutionary and collocation axis, besides their function in a reflection of his poetic message. Then the authors show that the frequency of Sayyab Use from rhetorical elements and prolonging the perception of the audience has a tremendous effect on accompanying the audience with his poetic meaning.