تحليل فرهنگي خانه سلماسي تبريز بر اساس نظريه رپوپورت

Salmasi House in Tabriz: A Cultural Analysis On the Base of Amos Rapoportʹʹs Viewpoints

در اين تحقيق با فرض اينكه خانه بياني از فرهنگ است، سعي در شناخت خانه‌اي قاجاري در تبريز و چگونگي ارتباط آن‏ با بستر فرهنگي شده است. بدين منظور، از ديدگاه ايمس رپوپورت در تدوين چارچوب نظري اين تحقيق بهره گرفته شده است. استفاده از ديدگاه وي علاوه بر اين كه به شناخت خانه سلماسي و مختصات آن كمك مي‏كند، به ارايه روشي مي‏انجامد كه مي‌توان از آن براي فهم و خوانش مصاديق معماري ايران، از جمله خانه‌ها سود جست. زيرا، رپوپورت براي تبيين ارتباط ميان محيط مصنوع و فرهنگ، تعاريف و راهكارهايي براساس مطالعات محيطي‌ ـ رفتاري ارايه داده است. در بررسي خانه‌ راهكار سه‌مرحله‌اي پيشنهادي رپوپورت، تفكيك، تحليل و تعميم، به‌كار گرفته‌ شده است: نخست، دو مفهوم فرهنگ و محيط مصنوع به متغيرها و اجزايي متناسب با موضوع تفكيك شد؛ سپس پيوند و ارتباط ميان اجزا، در كل و جز ، تحليل و بررسي گرديد؛ و در گام نهايي با تجميع و تركيب دوباره اجزا و تبيين پيوند ميان آنها سعي شد تعميمي حاصل شود كه طي آن فهمي مناسب از پيوندهاي اساسي خانه و بستر فرهنگي آن به‌دست آيد. براي انجام پژوهش موردي حاضر، كه حاوي نظريه مبنا است، راهبردي تركيبي براي تبيين و گردآوري اطلاعات مورد نياز بكارگرفته شده است: مطالعات مقدماتي براي آشنايي با بستر زماني و مكاني مصداق؛ مصاحبه عميق با ساكنان قديمي خانه سلماسي براي آشنايي با زندگي و كيفيت رفتار در خانه؛ و مشاهده و بررسي صورت كالبدي خانه. يافته‌هاي تحقيق شامل چگونگي تطبيق صورت كالبدي خانه سلماسي با خواست‌ها، نيازها و در كل با ويژگي‌هاي فرهنگي اهالي آن است. در پايان، باتوجه به تجربه حاصل از تحقيق، به محدوديت‌ها و احتياط‌هايي اشاره مي‌شود كه بايستي در مطالعه مصاديق مشابه درنظر گرفته شود.

This research attempts to study the Salmasi House –a house built in the Qajar period and its relation to the cultural context by assuming the house as a cultural expression. To this end, the theoretical framework of this research is based on Amos Rapoport’s environement behavior theories to develop a methodology for study of Persian Architecture. His three phase analytical method of dismantling, analysis and synthesizing is employed: first the notions of culture and environment are dismantled; then their relationships are analyzed; and finally, a synthesis of these elements leads to a generalized theory for a better understanding of the linkages between the house and its context. Three methods were used for data collection: preliminary studies on temporal and locational context of the house, interviews with older inhabitants of the house, and a formal study of the house. The findings of the research demonstrate how the physical form of the house adapts to the needs and cultural characteristics of its inhabitants. At last according to experience of doing this research, some restrictions and cautions recommended to be considered in study of precedent houses.