مدرسه جعفرآباد بنايي ناشناخته از دوره صفوي

Jafarabad School, an Unknown Monument of the Safavid Era

مدرسه جعفرآباد در فاصله 50 كيلومتري شمال اصفهان در دشت باستاني برخوار قرار گرفته و براي اولين بار، توسط نگارندگان شناسايي شده است. تحقيق حاضر به‌منظور پاسخ به پرسش‌هايي همچون تعيين زمان ساخت بنا، دليل ساخت مدرسه در جعفرآباد و تعيين ارتباط مدرسه با ساير ابنيه و علت قرارگيري مدرسه در بافت فعلي جعفرآباد انجام شده است. روش مورد استفاده در اين مقاله، توصيفي‌ـ تحليلي است؛ بر همين اساس، پس از بررسي سطحي باستان‌شناختي آثار و مواد فرهنگي جعفرآباد، مدرسه مورد مطالعه به دقت ثبت و مستند‌سازي شده و در مرحله بعد با مطالعه متون و منابع مكتوب تاريخي، به‌ويژه سفرنامه‌ها، متون جغرافيايي محلي و برخي تواريخ مرتبط با دوران صفوي و قاجار و برخي كتب و منابع دوره معاصر و همچنين بررسي ارتباط جعفرآباد با ساير سكونت‌گاه‌هاي دشت برخوار، پاسخ‌گويي به سوالات مطرح‌شده مورد نظر بوده است. بر اين اساس، مشخص شد كه مدرسه جعفرآباد در اواخر دوره صفوي و احتمالاً زمان سلطان حسين صفوي ساخته شده و دليل ساخت آن در اين مكان، به‌واسطه اهميت شهري جعفرآباد و همچنين در نتيجه موقعيت مكاني ويژه آن، در بين سكونت‌گاه‌هاي عهد صفوي دشت برخوار بوده است. قرارگرفتن مدرسه در بافت فعلي، توسعه شهري جعفرآباد در عهد صفوي را نشان داده و تمهيدي در راستاي بالابردن ظرفيت‌هاي اقتصادي، به‌منظور تامين هزينه‌هاي مدرسه و تداوم حيات آن بوده است.

Jafarabad School is located in the ancient Borkhar plain 50 kilometers to the north of Esfahan. It was first discovered by the authors of this paper. This descriptive and analytical research aims at finding answers to the following questions: When was this School built? Why was it built in Jafarabad? Why was this spot in the town chosen for building it? How is it related to other monuments? Accordingly, this school was registered and documented carefully after conducting a superficial archeological study of Jafarabadʹs remains and cultural data. In the second part of this research the historical texts and written sources especially some old itineraries, local geographical and historical texts related to the Safavid and Qajar eras, as well as some contemporary sources were studied. The relationship between Jafarabad and other dwelling places in the Borkhar plain was also taken into account. Results indicate that Jafarabad School was built in the last years of the Safavid Era, probably during the Sultan Hossein Safavi reign. The reason it was built in Jafarabad was that this area had great urban importance as well as being so special in terms of its location in comparison to other dwelling places in the Borkhar plain during the Safavid era. The schoolʹs spot in town is an indication of Jafarabadʹs urban development during the Safavid era and also a measure to increase economic capacities for meeting the cost of running the school and preserving its life.