بررسي و تحليل نابرابريهاي توسعه در سازمان فضايي استانهاي ايران

The Study and Analysis of Development Inequalities in Spatial Structure in Iran’s Provinces

ايران به عنوان يكي از كشورهاي در حال توسعه با وجود تنوع و دارا بودن استعداها و پتانسيل‌هاي طبيعي و محيطي در پهنه سرزمين، نابرابري‌هاي زيادي در بين استانهاي آن وجود دارد و اگر چه در سالهاي قبل از طريق برنامه‌هاي مختلف توسعه سعي در رفع اين نابرابري‌ها شده است ولي به دلايل مختلف همچون انتخاب الگوهاي نامناسب توسعه و...، همچنان نابرابري بين استانهاي ايران مشهود و ملموس است. كه اين امر در درازمدت مي‌تواند پيامدهايي از قبيل ايجاد واگرايي در پيرامون و تمركزگرايي شديد در مركز و نيز به خطر انداختن اتحاد ملي و... را به همراه داشته باشد. در اين مقاله به بررسي نابرابري‌هاي توسعه و محاسبه شدت اين نابرابري‌ها در بين استانهاي ايران در دو مقطع زماني 1375 و 1385، با استفاده از 25 شاخص نابرابري توسعه از طريق تكنيك تحليل عاملي، پرداخته شده است. داده‌هاي جمع‌آوري شده با استفاده از، روش تحليل عاملي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. به منظور بيان فضايي نابرابري و عدم تعادل‌هاي منطقه‌اي از نرم افزار GIS9.3 استفاده شده است. بر اساس نتايج حاصله از تحقيق استان‌هاي تهران، خراسان، سمنان و يزد در هر دو دوره (1375 و 1385) با جابه جايي رتبه در بين خود حايز رتبه‌هاي اول تا چهارم بوده‌اند. استان‌هاي محروم وتوسعه نيافته در دوره آماري 1375 شامل استان‌هاي سيستان وبلوچستان، اردبيل، كهگيلويه وبويراحمد و ايلام و در دوره آماري 1385 شامل استان‌هاي كرمان، كردستان، ايلام و كهگيلويه و بويراحمد بوده‌اند. اين نتايج حكايت از وجود نابرابريهاي توسعه و شكاف شديد، بين استانهاي كشورطي سالهاي مورد مطالعه دارد. بطوري كه در مركز كشور استان‌هاي توسعه يافته و در نواحي پيراموني و مرزي استان‌هاي توسعه نيافته قرار دارند.

Iran as one of the developing countries, despite having variety and natural environmental potentialities in the scope of its territory, has many inequalities among its provinces. In previous years, different developmental actions have been taken to remove the inequalities, but due to factors like selecting inappropriate development designs, etc. the inequality among provinces is still clear and palpable. This fact can cause difficulties in the course of time. The primary concern of this article is to study the development inequalities among provinces in Iran and calculate its intensity during two time spans in 1375 and 1385. The research was carried out by using 25 development inequality indicators through interactive analysis technique. The gathered data were analyzed by the use of interactive analysis technique. Also, GIS 9.3 software has been applied to explain spatial regional inequalities. The acquired results indicated that the existence of development inequities and also an intense split among provinces during the intended studied years, in a way that developed provinces have been located in center of the country and non-developed ones are in its frontiers.