بررسي قرابت گونه‌هاي جنس Carduus L. تيره Asteraceae بر اساس صفات ريخت‌شناسي در ايران

The species relationship of the genus Carduus L. (Asteraceae) based on morphological characters in Iran

جنس Carduus L. يكی از جنس‌های متعلق به تيره گل آفتابگردان (Asteraceae) است كه حدود 90 گونه از آن در دنيا پراكنش دارد؛ اروپا، آسيا و آفريقا سه مركز اصلی تنوع زيستی آن هستند؛ 8 گونه از اين جنس در ايران می‌رويد و يك گونه از اين جنس بوم‌زاد ايران است. پژوهش حاضر با هدف بررسی روابط بين گونه‌های اين جنس در ايران، به ارزيابی 45 صفت كمّی و كيفی از بخش‌های رويشی و زايشی از 37 واحد جمعيتی 8 گونه جنس Carduus در نواحی مختلف ايران انجام شد. برای تعيين ميزان قرابت گونه‌ها از روش تجزيه خوشه‌ای و رسته‌بندی بر اساس مؤلفه‌های اصلی (PCA) و (PCO) استفاده گرديد. تحليل آماری نشان داد صفاتی همچون: شكل كپه، طول كپه، طول خار انتهايی برگه، عرض برگه گريبان، تعداد رديف‌های برگه گريبان، تعداد برگه‌های گريبان، طول گريبان، عرض گريبان، نسبت طول به عرض گريبان بيشترين نقش را در تنوع درون جنس دارند. بر اساس تحليل آماری و صفات افتراقی كليد شناسايی برای اعضای اين جنس در ايران ارايه شده است.

Carduus L. of the genus Compositae include about 90 species which are distributed mainly in the Europe, Asia and Africa as the three major centers of diversity of Carduus. About 8 species of Carduus are distributed in Iran among which 1 species is endemic. In this study, 45 quantitative and qualitative morphological characters from vegetative and reproductive parts were considered and evaluated in 37 populations of 8 species of Carduus from different localities in Iran. The aim of this study was to evaluate the species relationship in Iran. To evaluate the species relationships, cluster analysis and ordination based on principal component analysis and PCO were implemented. Statistical analysis indicated that characters as Capitulum shape, Capitulum length, phillary bract spine length, phillary bract width, number of rows phillary bract, number of phillary bract, involucre length, involucres width, length to width ratio involucres had the most important role as diagnostic characters in inter-genus variation. Based on statistical results and diagnostic characters, an identification key was provided for Carduus species in Iran.