حياي پسنديده و ناپسنديده در كلام امام رضا(ع)

Praised and Condemned Modesty in Imam Reza’s Sayings

آيا حيا هميشه خوب است يا بد؟ حيا در كجا خوب است و بايد باحيا بود و در كجا بد است و بايد بي‌حيا شد؟ برخي تصور مي‌كنند حيا همه جا زيبا، خوب و لازم است و هيچ جا نبايد بي‌حيا بود! اين تصور غلط در بين برخي از متدينان مطرح است. در اين نوشتار، جايگاه حيا و بي‌حيايي و مفهوم و مصاديق آن بر اساس معارف رضوي (ع) تبيين مي‌شود. مسيله بنيادين در اين بررسي، استنباط پاسخ همين پرسش از احاديث امام رضا(ع) است. روش تحقيق، توصيفي‌ـ‌تحليلي است كه با مطالعات و بررسي و واكاوي در كتاب‌هاي معتبر حديثي انجام شده است. هدف، تبيين موضع جامع در ارتباط با موضوع «حيا » است. تامل در احاديث رضوي در مسيله حيا ، حاكي از گستره كاربرد اين واژه است. حيا در آن بخش از احاديث رضوي كه مرتبط با اخلاق بوده، پهناور و داراي توسعه مفهومي است، ضرورت يا ممنوعيت حيا بستگي به ريشه‌ها، كاركرد و آثار آن دارد. حيايي كه ريشه آن ايمان به خدا و دستاورد آن مصونيت از گناه، دوري از وقاحت، دريدگي و پليدي‌هاست و آنجا كه انسان در پرتو ايمان به خدا، جهان را در محضر خدا مي‌بيند و بر اساس آگاهي و خشيت الهي، حيا مي‌كند و از نافرماني خدا پاك مي‌شود، حيا مقدس، زيبا و مثبت است كه آراستگي به آن ضرورت دارد؛ اما حيايي كه مبتني بر جهالت است و اثر آن بازماندن از دانش و رشد اجتماعي و ناتواني در انجام و رعايت حقوق الهي بوده، زشت و منفي است كه بايد از آن پيراسته شد.

Is modesty always good or always bad? Where is modesty good and where is it bad? Some imagine that modesty is always good, beautiful and necessary and one should never be immodest! This is a wrong attitude some religious people have. This article discusses the status, meaning and examples of modesty and shamelessness according to Imam Reza’s teachings. The fundamental issue in this research is deducing answers to the above questions from Imam Reza’s hadiths. The research method is descriptive-analytical, using a thorough study in authentic collections of hadiths. Reflecting on Imam Reza’s hadiths shows that the word ‘modesty’ has a very broad usage. Necessity or avoiding modesty depends on its roots, belongings, application and influences. The modesty which is rooted in deep faith in Allah and results in safety form committing sins is sacred and beautiful that one should obtain. However, the modesty which is based on ignorance and results in failure in knowledge and social development and failure in considering divine rights is ugly and condemned that one should avoid.